یکی از موضوعات مهم در امور خانوادگی که برای مخاطبین ما بسیار جذابیت داشته، موضوع ارث و میراث است. این که چگونه برای گرفتن ارث باید اقدام کنیم و چه مدارکی برای انحصار وراثت لازم است؟ برای مهر و موم و تحریر ترکه باید چه کار کنیم؟در مطلب زیر تشریفات مربوط به انحصار وراثت و امور مربوط به اموال متوفی بحث و بیان خواهد شد.
مدارکی لازم برای درخواست انحصار وراثت
متقاضی برگ حصر وراثت مدارک زیر را باید تهیه نموده و به دفتر دادگاه تسلیم کند:
⇐ اصل و فتوکپی مطابق با اصل شده فوت متوفی
⇐ رسید گواهی مالیاتی مالیات بر ارث
⇐ فتوکپی صفحه اول شناسنامه ورثه یا وراث متوفی؛
⇐ استشهادیه چاپی محضری؛
⇐ فتوکپیعقدنامههمسر دائمیمتوفی
⇐ اصل شناسنامهها و عقدنامه جهت ارائه به دادگاه به همراه دیگر مدارک؛
⇐ تنظیم دادخواست در یک برگ؛
⇐ وصیتنامه چنانچه موجود باشد.
برای تقاضای انحصار وراثت نیز مدارک ذیل الزامی است، متقاضی انحصار وراثت باید هنگام تقاضا از شورای حل اختلاف مدارک زیر را تنظیم و به دفتر شورا تسلیم نماید:
⇐ درخواست نامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات درخواستکننده و متوفی و ورثه وی و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وراث؛
⇐ گواهی فوت متوفی صادره از اداره ثبت احوال محل اقامت دائمی متوفی؛
⇐ گواهی مالیات وراثت از اداره امور اقتصادی و دارایی، این گواهی پس از محاسبه مالیات بر ارث، پس از اعلام اموال منقول و غیرمنقول متوفی و دیون رسمی وی توسط ورثه، صادر و تحویل میگردد؛وراث یا نمایندۀ آنها پس از تسلیم اظهارنامه ریز اموال متوفی به اداره امور مالیاتی آخرین اقامتگاه متوفی، یا اگر متوفی مقیم ایران نبوده اداره امور مالیاتی مربوط در تهران، ظرف یک هفته با درخواست وراث گواهینامه مصدق ریز ماترک را که در اظهارنامه نوشته نشده صادر و به مودی تسلیم مینماید.
⇐ فتوکپی کارت ملی و شناسنامه تمامی ورثه؛
⇐ استشهادیه ای که دلالت بر منحصر بودن وراث یا ورثه دارد؛
⇐ تصویر عقدنامه همسر دائمی متوفی.
دادگاه صالح برای درخواست انحصار وراثت
طبق ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی؛ «دعاوی راجع به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه میشود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی بوده است» در حال حاضر طبق بند ۳ ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف؛ قاضی شورای حل اختلاف را مجاز نموده با مشورت اعضای شورا نسبت به درخواست صدور گواهی حصر وراثت رسیدگی و مبادرت به صدور رأی مقتضی نماید؛ بنابراین با وضع و تصویب قانون اخیرالذکر مرجع صلاحیتدار جهت درخواست و صدور گواهی انحصار وراثت، شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی یا آخرین محل سکونت مرحوم میباشد.
مراحل و تشریفات گواهی انحصار وراثت
در ردیف خواهان مشخصات یکی از وارث به عنوان متقاضی به همراه نشانی محل اقامت وی قید خواهد شد و در قسمت خوانده مشخصات تمام یا تعدادی از وراث تحریر میشود؛ بنابراین، نیازی به ذکر اسامی تمامی وراث نیست. خواسته نیز باید «تقاضای صدور گواهی حصر وراثت به شرح دادخواست» تحریر گردد.
اقدامات شورای حل اختلاف پس از وصول درخواست
با اعلام وصول درخواست گواهی انحصار وراثت، شورای حل اختلاف دلایل ابرازی متقاضی را بررسی میکند
اگر دارایی متوفی، حسب گواهی مالیات بر ارث کمتر از سی میلیون ریال (۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ريال) باشد، در این صورت گواهی حصر وراثت در جلسه فوقالعاده و بدون انتشار آگهی صادر میشود و چنانچه دارایی متوفی، حسب گواهی مالیات بر ارث بیشتر از سی میلیون ريال (۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ريال) باشد و متوفی نیز در شهر فوت نموده و آخرین اقامتگاه وی شهر باشد، طبق ماده ۳۶۱ ق. امور حسبی شورای حل اختلاف درخواست متقاضی را یک نوبت در یکی از روزنامههای محلی یا کثیرالانتشار آگهی مینماید. در آگهی فوق باید تعداد وراث و نسبت آنان با متوفی و تاریخ و محل فوت او و این که هرکس وصیت نامه از متوفی در اختیار دارد. ظرف مدت یک ماه به شورا تحویل دهد تصریح گردد طبق ماده ۳۶۲ قانون امور حسبی، پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترض شناسایی و معرض نشود، شورای حل اختلاف در جلسهای فوقالعاده گواهی مقتضی مبنی بر وراثت وراث نسبت به مورث متوفی و تعیین عده وراث و انتساب ایشان با متوفی و همچنین سهم شرعی که از ماترک به نحو اشاعه و مشترکا استیفاء مینمایند را مشخصا معین نموده و صادر خواهد کرد.
چنانچه دارایی و اموال متوفی بنا بر اعلام گواهی مالیاتی اداره امور اقتصادی و دارایی مازاد از سی میلیون ريال و آخرین اقامتگاه متوفی نیز در روستا باشد. به جای انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار، آگهی مزبور در نشریات محلی یا اعلام عمومی موضوع ماده ۳۶۱ قانون امور حسبی صورت میپذیرد به این ترتیب که با نظارت دهداری و توسط ضابطین انتظامی برای یکبار و در یک روز معین در معابر و اماکن عمومی روستای اخرین محل سکونت متوفی الصاق میشود و مبدا محاسبه، یک ماه از زمان الصاق است که پس از انقضای یک ماه مرجع صالح در مورد صدور گواهی حصر وراثت اتخاذ تصمیم خواهد نمود.
مهلت زمانی اعتراض به گواهی انحصار وراثت
اگر در مرحله درخواست گواهی حصر وراثت اعتراض صورت نگیرد، ممکن است پس از صدور گواهی یا تصدیق انحصار وراثت فرد یا افرادی که از گواهی حصر وراثت متضرر میشوند، اعتراض کنند. بدیهی است نحوه رسیدگی به اعتراض به گواهی مزبور عیناً مانند چگونگی رسیدگی به اعتراض به درخواست گواهی انحصار وراثت میباشد. طبق ماده ۴۴ قانون امور حسبی «کسانی که تصمیم دادگاه را در امور حسبی برای خود مضر بدانند، میتوانند به آن اعتراض کنند خواه از دادگاه نخست صادر شده باشد یا از دادگاه تجدیدنظر.»
رسیدگی به دعوای اعتراض به درخواست حصر وراثت
از معترض به عنوان مدعی، دلایل و مدارک اعتراض وی خواسته میشود و باید جهات اعتراض خود را به روشنی مطرح نماید؛ مثلاً، ممکن است دادستان با شناختی که از متوفی دارد مطمئن است که متوفی بدون وارث است و متقاضی انحصار وراثت هم هیچگونه دلیل و مدرک مثبتهای که دلالت بر وراثت یا انتساب سببی یا نسبی اش با متوفی بوده، ارائه نکرده است. سپس شورای حل اختلاف در خصوص اعتراض طرح شده حکم صادر نموده و حکم صادره قابل اعتراض در مرحله تجدیدنظر میباشد و رأی تجدیدنظر در غیر از موارد خلاف بین شرع و یا قانون قطعی خواهد بود.
چگونگی مهر و موم و تحریر ترکه متوفی
هدف از مهر و موم ترکه، حفظ و نگهداری و عدم استفاده و جلوگیری از حیف و میل ترکه است؛ خواهان مهر و موم ترکه، در باب اموال شخصی، هریک از ورثه متوفی یا نماینده قانونی آنها ، موصیله در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد؛ طلبکار متوفی که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب در صورتی که در مقابل طلب، رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تأمین طلب نشده باشد و کسی که از طرف متوفی به عنوان وصایت معین شده باشد خواهند بود.
در باب اموال دولتی و عمومی، شوارای حل اختلاف در موارد زیر پس از اطلاع اقدام به مهر و موم مینماید:
⇐ در مورد کسی که در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد؛
⇐ در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد؛
⇐ در مورد شق اول این ماده مالک خانه یا مدیر مهمان خانه و امثال آنها مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.
مهر و موم ترکه چگونه صورت می گیرد؟
رئیس دادگاه در مواردی که باید اقدام به مهر و موم شود فوراً باید خود یا به وسیله کارمند علیالبدل اقدام به مهر و موم نماید و اگر علتی موجب تأخیر این اقدام گردد علت مذکور را در صورتمجلس مینویسد و همچنین در هر موردی که از طرف اعضاء شورای حل اختلاف ترکه مهر و موم میشود کلید قفلهایی را که بر روی آن مهر و موم خورده است در پاکت یا لفافی مهر و موم نموده و به دادگاه میفرستند. وقت مهر و موم را دادگاه به اشخاصی که ذینفع بداند اطلاع میدهد؛ ولی نباید این امر موجب تأخیر مهر و موم شود.
تنظیم صورتمجلس مهر و موم ترکه چگونه صورت می گیرد؟
در زمان مهر و موم صورتمجلسی با رعایت موارد ذیل تنظیم و باید به امضاء کسی که مباشر مهر و موم است و اشخاص ذینفع برسد و درصورتی که اشخاص مزبور نخواهند یا نتوانند امضاء کنند مراتب در صورتمجلس ذکر میشود:
⇐ تاریخ سال و ماه و روز و ساعتی که اقدام به مهر و موم شده است؛
⇐ نام و مشخصات کسی که مباشر مهر و موم است؛
⇐ علتی که موجب مهر و موم شده است؛
⇐ نام و مشخصات و محل اقامت کسی که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد این نکته را در صورتمجلس مینویسد؛
⇐ نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذینفع که در موقع مهر و موم حاضر بودهاند؛
⇐ تعیین جایی که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبیل اطاق، صندوق خانه و گنجه؛
⇐ وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم نشده است؛
⇐ اموال در محل خود مهر و موم شده است یا محل آن تغییر داده شده؛
⇐ نگهبان در صورتی که معین شده باشد با ذکر اینکه نگاهبان را دادرس مستقلاً معین کرده یا برحسب معرفی اشخاص ذینفع بوده؛
⇐ اظهار کتبی و صریح با قید التزام از کلیه اشخاصی که با متوفی در یکجا زندگی کرده و یا اموال در تصرف آنها بوده، مشعر بر اینکه چیزی از اموال متوفی را خارج یا مخفی نکرده و مطلع نیستند که دیگری به طور مستقیم یا غیرمستفیم اموال متوفی را برده یا مخفی کرده است.
رفع مهر و موم ترکه
شورای حل اختلافی که مهر و موم را برمیدارد روز و ساعت برداشتن مهر و موم را معین و به عموم وراث و وصی و موصیلهم که معروف و محل اقامت آنها در حوزه آن شورا باشد ابلاغ مینماید و نسبت به اشخاص ذینفع که محل اقامت آنها خارج از حوزه دادگاه باشد ابلاغ وقت به آنها لازم نیست و اگر وقت به اشخاص مذکور اطلاع داده نشود دادگاه به جای آنها متصدی رسمی یا یک نفر از معتمدین محل را معین و او را دعوت میکند که با حضور او مهر و موم برداشته شود البته عدم حضور اشخاصی که وقت برداشتن مهر و موم به آنها اطلاع داده شده مانع از برداشتن مهر و موم نخواهد بود. چنانچه بین ورثه، غایب یا محجور باشد رفع مهر و موم بعد از تعیین وکیل یا امین برای غایب و تعیین قیم برای محجور به شرط تحریر ترکه به عمل خواهد آمد همچنین است در صورتی که وراث متوفی معلوم نباشد.
چگونه صورتمجلس رفع مهر و موم ترکه تنظیم می شود؟
در زمان برداشتن مهر و موم صورتمجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم میشود:
⇐ تاریخ، ساعت، روز، ماه، سال با تمام حروف؛
⇐ نام و مشخصات درخواستکننده؛
⇐ حضور و اظهارات اشخاص ذینفع و نمایندگان آنها و اشخاصی که شورای حل اختلاف دعوت کرده است؛
⇐ مهر و موم صحیح و بیعیب بوده یا دستخورده با توصیف کامل از دستخوردگی؛
⇐ نام و سمت کسی که مهر و موم را برمیدارد؛
⇐ امضاء کسی که مهر و موم را برمیدارد و سایر حاضرین.
در موقع برداشتن مهر و موم صورتریز آنچه از ترکه مهر و موم شده، مطابق ترتیب مذکور در تحریر ترکه برداشته خواهد شد و اگر تنظیم صورتریز ترکه در یک جلسه تمام نشود در آخر هر جلسه آن قسمی از ترکه که مهر و موم آن برداشته شده، مجدداً مهر و موم میشود.چنانچه همراه ترکه اشیاء یا نوشتجاتی متعلق به غیر باشد و صاحبان آنها استرداد آن را درخواست نمایند باید به کسی که حق گرفتن اشیاء و نوشتجات را دارد رد شود و هرگاه صاحبان اشیاء و نوشتجات حاضر نباشند اشیاء و نوشتجات نامبرده حفظ میشود تا به صاحبان آنها رد شود.
چگونگی تحریر ترکه
طبق ماده ۲۰۶ «مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است.» درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی برای اداره اموال پذیرفته میشود. امین غایب و قیم محجور باید در ظرف ده روز از تاریخ تعیین و ابلاغ سمت نامبرده به آنها در صورتی که ترکه تحریر نشده باشد درخواست تحریر ترکه نمایند و همچنین در صورتی که سهم محجور از ترکه متوفایی قبل از تعیین قیم معین نشده باشد قیم باید به محض انتصاب خود درخواست تحریر ترکه نماید و همچنین است اگر پس از تعیین قیم سهمی از ترکه متوفایی به محجور برسد.
دادگاه صالح برای رسیدگی به درخواست «وقتی که کمتر از یک ماه و بیش از سه ماه از تاریخ نشر آگهی» نباشد معین کرده و در یکی از روزنامههای کثیرالانتشار آگهی میدهد که ورثه یا نمایندۀ قانونی آنها بستانکاران و مدیونین به متوفی و کسان دیگری که حقی بر ترکه متوفی دارند در ساعت و روز معین در دادگاه برای تحریر حاضر شوند علاوه بر آگهی فوق برای هریک از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی و موصیله اگر معین و در حوزه دادگاه مقیم باشند برای حضور در وقت مقرر احضاریه فرستاده میشود. به طور معمول درخواستکننده تحریر، وارثان و وصی را در ستون خواندگان با تعیین اقامتگاه آنان میآورد و دادگاه به این خواندگان اخطار میکند که در جلسه رسیدگی حاضر شوند. با وجود این اگر دادگاه به وجود وارث یا وصی یا موصیله دیگری پی ببرد آنان را فرا میخواند و رسیدگی را محدود به نامبردگان در ستون خوانده نمیسازد؛ زیرا رسیدگی ترافعی نیست و در امور حسبی دادگاه بهعنوان ناظر و حافظ حقوق ذینفعان باید آنان را که در دسترس هستند فراخواند و غیبت اشخاصی که احضار شدهاند مانع از تحریر ترکه نیست.
برای تحریر ترکه صورتی از اجزاء گوناگون این ترکیب برداشته میشود که شامل این امور است:
⇐ توصیف اموال منقول با تعیین بهای آن
⇐ تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلا آلات
⇐ مبلغ و نوع نقدینگی
⇐ بها و نوع برگهای بهادار
⇐ اسناد با ذکر خصوصیات آنها
⇐ نام رقبات غیر منقول.
تنظیم صورتمجلس تحریر ترکه به چه طریق است؟
در موقع برداشتن مهر و موم صورتمجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم میشود:
⇐ تاریخ، ساعت، روز، ماه، سال با تمام حروف
⇐ نام و مشخصات درخواستکننده
⇐ حضور و اظهارات اشخاص ذینفع و نمایندگان آنها و اشخاصی که دادگاه بخش دعوت کرده است؛
⇐ مهر و موم صحیح و بیعیب بوده یا دستخورده با توصیف کامل از دست خوردگی
⇐ نام و سمت کسی که مهر و موم را برمیدارد
⇐ امضاء کسی که مهر و موم را برمیدارد و سایر حاضرین.
در موقع برداشتن مهر و موم صورتریز آنچه از ترکه مهر و موم شده، مطابق ترتیب مذکور در تحریر ترکه برداشته خواهد شد و اگر تنظیم صورتریز ترکه در یک جلسه تمام نشود در آخر هر جلسه آن قسمی از ترکه که مهر و موم آن برداشته شده، مجدداً مهر و موم میشود.
تصفیه و تقسیم ارث چگونه صورت می گیرد؟
ترکۀ خالص میان وارثان تقسیم میشود برای دستیابی به ترکه خالص باید آن را تصفیه کرد؛ یعنی، حقوق و دیونی را که به آن تعلق میگیرد از ترکه خارج کرد همانطوری که ماده ۶۲۰ قانون امور حسبی مقصود از «تصفیه» را تعیین دیون و حقوق بر عهده متوفی و پرداخت آنها و خارج کردن مورد وصیت از ماترک تعریف می کند.
تقسیم ترکه در ارث و میراث چگونه صورت می گیرد؟
پس از تعیین حقوق و دیون متوفی و پرداخت آن و اخراج مورد وصیت اگر از ترکه چیزی باقی بماند باقیمانده ترکه به عنوان «ترکه خالص» محسوب و به دارایی شخصی وراث میپیوندد که در صورت تعدد وراث، شراکت وراث را نسبت به اموال موروثی رقم خواهد زد وقتی مال مشاعی شد مسلماً شرکاء برای رهایی از شراکت باید اقدام به تقسیم مال مشاع نمایند در تعریف مال مشاع آمده است: «مالی است که حقوق مالکین متعدد در آن به نحو اشاعه جمع شده است.»
در صورت تعدد ورثه هریک از آنها میتواند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهد و همچنین ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد و امین غائب و جنین و کسی که سهمالارث بعضی از ورثه به او منتقل شده و همچنین موصیله و وصی راجع به موصیبه در صورتی که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد حق درخواست تقسیم را دارند.
نحوه تقسیم ترکه طبق قانون امور حسبی
طبق ماده ۳۱۶ قانون امور حسبی: «تقسیم طوری به عمل میآید که برای هریک از ورثه از هر نوع اموال حصهای معین شود و اگر بعضی از اموال بدون زیان قابل قسمت نباشد ممکن است آن را در سهم بعضی از ورثه قرار داد و برابر بهای آن از سایر اموال در سهم دیگران منظور نمود و اگر تعدیل محتاج به ضمیمه پول به اموال باشد به ضمیمه آن تعدیل میشود.» همچنین طبق ماده ۳۱۷ همین قانون: «درصورتی که مالی اعم از منقول یا غیرمنقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد ممکن است فروخته شده، بهای آن تقسیم شود. فروش اموال به ترتیب عادی به عمل میآید مگر آنکه یکی از ورثه فروش آن را به طریق مزایده درخواست کند.» در صورت تقسیم به افراز نوبت به تقسیم تعدیل نمیرسد و نیز در صورت امکان تقسیم به تعدیل نوبت به تقسیم به رد نخواهد رسید. در صورتی که هیچیک از تقسیمهای فوق قابلیت رهاسازی اموال مشاعی را از هم نداشته باشند تنها راه درخواست «فروش مال مشاع» از طریق مرجع ذیصلاح قضائی است.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.