معاونت در قتل عمد
معاون جرم به کسی گفته می‌شود که در عملیات مادی تشکیل دهنده جرم معینی دخالت نمی‌کند، بلکه با کمک و یاری رسانیدن به مباشر یا مباشرین جرم، ارتکاب فعل مجرمانه معینی را مهیا یا تسهیل می‌کند.
البته قانون‌گذار معاونت در قتل را در متن قانون تعریف نکرده است. بنابراین برای دانستن معنای آن لازم است ابتدا با هریک از مفاهیم معاونت و قتل آشنا شویم. البته چون در مطالب قبلی به صورت مفصل هر یک از انواع قتل بررسی شده است در اینجا به توضیح مختصر آنها اکتفا می‌کنیم
یک- قتل عمد
قتل در صورتی عمدی است که قاتل قصد کشتن شخصی معین یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد؛ یا اینکه عمداً کاری که نوعاً کشنده است، انجام دهد، ولو اینکه قصد کشته شدن کسی را نداشته باشد؛ یا اینکه بدون قصد کشتن کاری را انجام دهد که نسبت به اشخاص عادی نوعاً کشنده نیست، ولی نسبت به شخص مقتول به‌عللی مانند بیماری، ضعف، پیری و… کشنده است (مانند اینکه کودکی را مدتی در سرما نگه دارد)؛ یا اینکه بدون هدف قرار دادن شخص خاصی، قصد کشتن عده‌ای نامعین را داشته باشد و این اتفاق نیز واقع شود. (مانند اینکه در یک مکان عمومی بمب‌گذاری کند.)
دو- قتل شبه‌عمد
دوستان عزیز قتل در موارد زیر شبه‌عمد محسوب می‌شود:
الف- هرگاه قاتل بدون قصد کشتن مقتول، عمداً رفتاری را که نوعاً کشنده نیست انجام دهد، و آن رفتار اتفاقاً منتهی به کشته شدن مقتول گردد. (مثل اینکه بدون آنکه قصد کشتن کسی را داشته باشد، او را هل دهد و اتفاقاً به زمین افتد و بر اثر برخورد به جدول خیابان فوت کند.)
ب- هرگاه قاتل اشتباهاً و به‌تصور اینکه می‌خواهد حیوانی را بکشد، رفتاری انجام دهد و سپس معلوم شود که انسانی را هدف گرفته است.
پ- هرگاه به‌علت تقصیر (مثلا بی‌احتیاطی در رانندگی) موجب کشته شدن کسی شود، مشروط بر اینکه عمل او مشمول تعریف قتل عمدی نباشد.
سه- قتل خطای محض
اگر هم قتل در حال خواب یا بیهوشی واقع شود (مثل اینکه مادری در حین خواب روی نوزاد خود بیفتد و او را خفه کند) یا به‌وسیله‌ی صغیر و مجنون (که اصولاً فاقد قصد هستند) انجام شود و نیز هرگاه قاتل نه قصد کشتن مقتول را داشته باشد و نه قصد انجام دادن رفتاری بر او داشته باشد و عمل او اتفاقاً منتهی به قتل شود (مانند آنکه تیری به‌قصد شکار پرنده‌ای رها کند و از قضا به انسانی برخورد نماید) قتل از نوع خطای محض محسوب می‌شود.
معاونت در جرم
معاونت در جرم در قانون مجازات اسلامی تعریف نشده و قانون‌گذار در ماده‌ی ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی صرفاً مصادیق آن را بیان کرده است. مطابق این ماده اشخاص زیر معاون جرم محسوب می‌شوند:
الف- هر کس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوء استفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب- هر کس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هر کس وقوع جرم را تسهیل کند.
مطابق تبصره‌ی ماده‌ی مذکور، برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنان‌چه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آن‌چه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف‌تر محکوم می‌شود.
باید توجه داشت که معاون به هیچ عنوان در عملیات اجرایی جرم دخالت نمی‌کند و اگر کسی در عملیات اجرایی جرم دخالت کند، از عنوان معاون خارج شده و مباشر یا شریک جرم محسوب می‌شود.
مطابق قانون، معاون باید نسبت به عملی که در آن معاونت و همکاری می‌کند، علم و عمد داشته باشد. یعنی بداند که مباشر جرم (یعنی مرتکب اصلی) را در انجام دادن چه عملی یاری می‌کند و قصد این همکاری را داشته باشد. از طرف دیگر باید بین مرتکب جرم و معاون جرم وحدت قصد وجود داشته باشد. یعنی معاون جرم دقیقاً همان نتیجه‌ای را بخواهد که مرتکب جرم خواسته است.
معاونت در قتل عمدی
معاونت در قتل عمدی : ماده 207 ق.م.ا در این زمینه مقرر می دارد« هرگاه مسلمانی کشته شود قائل به قصاص می شود و معاون در قتل عمد به 3 سال تا 15 سال حبس محکوم می شود.» در این ماده مجازاتی که برای معاونت در قتل بطور مطلق در نظر گرفته شده است 3 الی 15 سال حبس می باشد، ماده مزبور واضح و روشن می باشد و ابهامی در آن نیست تا نیاز به توضیح باشد.
همچنین تبصره ماده 208 مقرر می دارد« در این مورد معاونت در قتل عمد موجب حبس از یک الی 5 سال می باشد». ماده 211 ق.م.ا مقرر می داردن اکراه در قتل یا دستور به قتل دیگری مجوز قتل نیست.
بنابراین اگر کسی را وادار به قتل دیگری کنند یا دستور به قتل رساندن دیگری را بدهند، مرتکب قصاص می شود و اکراه کننده و آمر به حبس ابد محکوم می گردند».
معاونت در قتل غیر عمدی : این بحث به دو قسمت تقسیم می شود:
الف) معاونت در قتل شبه عمد: بند ب ماده 295 در این باره است « قتل یا جرح یا نقض عضو که بطور خطاء شبه عمد واقع می شود و آن در صورتی است که جانی قصد فعلی را که نوعا سبب جنایت نمی شود داشته باشد و قصد جنایت را نسبت به مجنی علیه نداشته باشد مانند آنکه کسی را به قصد تادیب بنحوی که نوعا سبب جنایت نمی شود بزند و اتفاقا موجب جنایت گردد یا طبیبی مباشرتا بیماری را بطور متعارف معالجه کند و اتفاقا سبب جنایت بر او شود».
چون درباره معاونت در قتل شبه عمد مجازات خاصی نه در قانون و نه در شرع مقرر گردیده است باید به ماده کلی برگشت کرد و به اطلاق آن ماده یعنی ماده 126 عمل نمود.
به عبارت دیگر باید ماده 126 را ملاک تعیین میزان مجازات قرار داد و معاونت در قتل شبه عمد را با توجه به شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و تادیب از وعظ و تهدید و درجات تعزیر، مورد تعزیر قرارا داد.
ب) معاونت در قتل خطای محض :بند الف ماده 295 ق.م.ا در این باره است مقرر می دارد « قتل یا جرم یا نقض عضو که بطور خطاء محض واقع می شود و آن در صورتی است که جانی نه قصد جنایت نسبت به مجنی علیه را داشته باشد و نه قصد فعل واقع شده بر او را مانند آنکه تیری را بقصد شکار رها کند و به شخصی برخورد نماید» مجازات قتل خطایی محض دیه است و اداء آن بر عهده عاقله قاتل می باشد.
در رابطه با رکن قانونی معاونت در قتل خطایی محض هم مانند رکن قانونی معاونت در قتل شبه عمد، بواسطه فقدان نص خاص در این باره و نبودن ماده ای خاص در این رابطه باید به عموم و اطلاق ماده 126ق.م.ا عمل کرد و معون مزبور را شاید بتوان بر طبق شرایط و اوضاح و احوال، مورد تعزیر قرار داد.
مصادیق معاونت در قتل
مصادیق کلی و عام: ماده 126ق.م.ا در این زمینه مقرر می دارد: اشخاص زیر معاون جرم محسوب و با توجه به شرایط و امکانات خاصی و دفعات و مراتب جرم و تادیب از وعظ و تهدید و درجات تعزیر ، تعیر می شود.
1-هرکس دیگری را تحریک یا ترغیب یا تهدید یا تطمیع به ارتکاب جرم نماید و یا بوسیله دسیسه و فریب و نیرنگ موجب وقوع جرم شود.
2-هرکس با علم و قصد وسایل ارتکاب جرم را تهیه کند و یا طریق ارتکاب آن را با علم به قصد مرتکب ارائه دهد.
3-هرکس عالما ف عامدا وقوع جرم را تسهیل کند . مصادیق مذکور در ماده 126 حصری هستند اما اجزاء آن مصادیق محدود و منحصر به فرد نیستند.
مصادیق خاص معاونت در قتل
1-اکراه بر قتل دیگری که مباشر اکراه ، قصاص و اکراه کننده به عنوان معاون در قتل مستوجب حبس ابد شناخته شده است.
2-امر و دستور به قتل دیگری که مباشر این قتل مستوجب قصاص بوده و برای آمر بعنوان معاون حبس ابد مقرر شده است.
3- تسهیل کننده قتل بطریق مانع شدن مجنی علیه از دفاع و نگهداری او برای اینکه قاتل براحتی مرتکب قتل او گردد. برای چنین شخصی بعنوان ممسک ، حبس ابد مقرر گشته است.
4- تسهیل کننده قتل از طریق مراقبت و نظارت برای اینکه قاتل با اطمینان خاطر ، مرتکب قتل گردد. این شخص بعنوان ناظر قتل مستوجب مجازات کورکردن چشم دانسته شده است.
با وجود اینکه هر یک از موارد فوق الذکر می تواند قابل انطباق با یکی از مصادیق و اشکال معاونت مذکور در ماده 126 ق.م.ما باشد ، معهذا مقنن بموجب ماده 211 قانون مزبور « آمریت و دستور به قتل» و « اکراه بر قتل دیگری» را بعنوان معاونت در قتل عمدی مستوجب قصاص و آمره و اکراه در قتل مزبور را بعنوان معاونت در قتل مستوجب حبس ابد دانسته است.
معاونت در قتل شبه‌عمد و خطای محض
در خصوص این سوال که آیا معاونت در قتل غیرعمد اعم از شبه‌عمد و خطای محض ممکن است یا خیر، باید گفت مطابق بندهای سه‌گانه‌ی ماده‌ی ۱۲۶ ق.م.ا. معاونت در جرم، فقط نسبت به جرائم عمدی قابل تصور است. تبصره‌ی ذیل ماده‌ی یادشده نیز تأکید دارد که برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد میان مرتکب و معاون نیاز است. از آن‌جا که در جرایم غیرعمدی از جمله قتل شبه‌عمد و خطای محض، قصد ارتکاب جرم وجود ندارد، معاونت در این دسته از جرائم منتفی است.
این پست برگرفته از کتب و سایت های مختلف حقوقی می باشد
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.