تامین خواسته – قاسم نجفی بابادی

از زمان تسلیم دادخواست تا صدور حکم توسط دادگاه، ممکن است طولانی باشد که در این صورت باعث می‌شود خوانده بی حسن نیت را در موقعیتی قرار دهد تا با استفاده از این فرصت بتواند اموال و وجوه خود را منتقل کند یا با تعدی و تفریط خود موجب نقص یا عیبی در ان شود و با این‌ کار از اجرای مؤثر حکم به نفع خواهان جلوگیری نماید. لذا قانونگذار برای جلوگیری از چنین مواردی نهادِ قانونی «تامین خواسته» را پیش‌بینی کرده است. البته در مواردی که بیم تضیع قریب الوقوع اموال وجود دراد بهتر است به وکیل متخصص رجوع شود تا به سرعت و با توجه به تجربات وی به بهترین نحو ممکن از اقدامات خوانده جلوگیری کند.

پیشنهاد می گردد مقالات قرار تامین خواسته و نمونه دادخواست تامين خواسته را جهت درک بهتر مطلب نیز مطالعه نمایید.

موارد صدور قرار تامین خواسته

موارد صدور قرار تامین خواسته به دو سته کلی تقسیم می شوند اول آنهایی که بدون نیاز به امری و با صرف درواست دادگه ملک به صدور این قرار می باشد و دسته دوم مواردی که در صورت پذیرش آن، خواهان مکلف به پرداخت مبلغی به عنوان خسارت احتمالی می باشد.

الف. صدور قرار تامین خواسته بدون گرفتن تامین (خسارت احتمالی) از خواهان

قانونگذار در ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی موارد صدور قرار تامین خواسته ای که نیاز به اخذ تامین از خواهان ندارند را نام برده که در این موارد دادگاه مکلف به صدور قرار تامین خواسته است. این موارد عبارتند از:

⇐ در صورتی که دعوای اصلی با استناد به سندِ رسمی باشد (نه سند عادی؛ حتی اگر دفتردارِ اسناد رسمی آن سند عادی را امضا کرده باشد، رسمی محسوب نمی‌شود).

⇐ در صورتی که خواسته و موضوع دعوا در معرض تضییع و تفریط باشد (بیم نقصان و عیب آن وجود داشته باشد) و این نکته نیز توسط شهود، امارات و قراین یا معاینه‌ی محلی کارشناسِ دادگاه احراز گردد.

⇐ در صورتی که دعوا در مورد اسناد تجاری واخواست شده (اسنادی تجاری که عدم پرداخت آنها تایید شده باشد) از قبیل برات، سفته یا چک باشد.

ب. صدور قرار تامین خواسته با گرفتن تامین از خواهان

در سایر موارد طبق حکم دادگاه، خواهان موظف است ابتدا خسارت احتمالی را که ممکن است از محلِ صدور قرار تامین به خوانده وارد آید به صندوق دادگستری پرداخت کند و سپس قرار تامین خواسته را اجرا نماید. این تامین متقابل وجه نقد خواهد بود. درصورتی که در نهایت امر حکم به نفع خوانده صادر شود، خساراتی که در مدت توقیفِ مال او به موجب قرار تامین خواسته به وی وارد شده است، از محلِ همین خسارتِ احتمالی (تامین خواهان) که خواهان در صندوق دادگستری گذارده است، پرداخت می‌شود.

مرجع صالح رسیدگی

دادگاه صالح برای رسیدگی به این موضوع، همان دادگاهی است که به اصل دعوا می‌پردازد. دادگاه با توجه به درخواست خواهان و پس از احراز صحت شرایط لازم برای صادر کردن قرار تامین خواسته (که در بالا توضیح داده شد) اقدام به صدور قرار تامین خواسته به نفع خواهان می‌کند. پس از صدور قرار نیز ظرف ۱۰ روز از تاریخ صدور قرار، خوانده تنها در همان دادگاه می‌تواند نسبت به آن اعتراض کند؛ این قرار قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاهِ تجدیدنظر نیست.

نحوی اجرای قرار تامین خواسته

تامین طبق ماده 122 قانون آئین دادرسی مدنی، به معنای توقیف اموال اعم از منقول یا غیر منقول است. اجرای قرار تامین خواسته ممکن است بدون نیاز به اقدامات مرجع اجرا صورت گیرد؛ به این معنا که خوانده پس از آگاهی از صدور قرار تامین خواسته، حسب مورد مالی را که باید بازداشت شود یا یکی از اموال خود را برای توقیف به اجرای احکام معرفی می‌کند اما در اکثر موارد قرار تامین خواسته با اقدامات قانونی به خوانده تحمیل می‌شود.

نکته مهم این است که اجرا قرار تامین خواسته با اجرای احکام قطعی تفاوت زیادی ندارد زیرا قرار تامین خواسته با بازداشت مال، اجرا شده تلقی می‌گردد اما در اجرای احکام قطعی پس از بازداشت مال، حسب مورد آن را به محکوم‌له می‌دهند و یا به فروش می‌رسانند و از حاصل فروش آن، محکوم‌به وصول و به محکوم‌له داده می‌شود.

قواعد اجرای قرار تامین خواسته

اجرای این قرار جز در مواردی که در قانون آیین دادرسی مدنی استثنا شده به همان ترتیبی خواهد بود که در قانون اجرای احکام مدنی به آن اشاره شده است.(م126ق.آ.د.م) بنابراین پس از صدور قرار تامین خواسته، مدیر دفتر دادگاه، یکی از مامورین اجرا را مامور ابلاغ و اجرای حکم مطابق قانون اجرای احکام مدنی می‌نماید. اجرای قرار تامین خواسته در مواردی که قانون آیین دادرسی مدنی رعایت می‌شود، صورت‌های مختلفی دارد:

تامین عین معین

هرگاه خواسته مثلاً یک ماشین معین باشد و امکان بازداشت آن وجود داشته باشد، باید همان مال بازداشت شود مگر در مواردی که طرفین، توافق به توقیف مال دیگری بنمایند.(م124ق.آد.م) البته در مواردی که خواسته معین است اما بازداشت آن ممکن نیست(مثل جواهری که خوانده آن را مخفی کرده) معادل قیمت آن از سایر اموال خوانده بازداشت می‌شود.(م123 ق.آد.م)

تامین محصول املاک و باغ‌ها

محصول املاک و باغ‌ها خواه جمع آوری شده باشد یا نشده باشد، به مقدار دو سوم سهم خوانده قابل بازداشت است.(م127ق.آ.د.م) البته منظور از املاک در اینجا، با توجه به ادامه ماده که صرفاً از محصولات کشاورزی بحث می‌کند، املاک زراعی است.

به موجب ماده 127 اگر محصول جمع آوری شده باشد، مامور اجرا سهم خوانده را مشخص و توقیف می‌نماید. اگر محصول جمع آوری نشده باشد، برداشت آن خواه یک بار و یا چند بار باید با حضور مامور اجرا به عمل آید. خوانده باید مامور اجرا را از زمان برداشت محصول باخبر کند. مامور اجرا حق هیچ گونه دخالتی در امر برداشت محصول ندارد و فقط برای تعیین میزان محصولی که جمع آوری می‌شود حاضر خواهد شد. هم چنین حضور خواهان یا نماینده او نیز در موقع برداشت محصول جایز است.

 رعایت مستثنیات دین

در کلیه مواردی که تامین مالی، منتهی به فروش آن گردد؛ رعایت مقررات مربوط به مستثنیات دین الزامی است.(م129ق.آ.د.م) با توجه به این نکته هرگاه خواسته مال معینی باشد،(مانند یک اتومبیل مشخص) اگر چه از مستثنیات دین شمرده شود، توقیف آن مجاز است.(م527 ق.آ.د.م) زیرا بازداشت منتهی به فروش آن مال نمی‌شود و عین آن در صورت صدور رای قطعی به نفع خواهان، به او داده می‌شود.

آثار اجرای قرار تامین خواسته

اجرای قرار تامین خواسته دارای آثاری نسبت به طرفین دعوا و اشخاص دیگر بدنبال دارد که در زیر به آن اشاره می‌شود:

⇐ اثر تامین خواسته نسبت به مدعی(خواهان)

بعد از توقیف مال مورد تامین، نقل و انتقال آن ممنوع است.(م56ق.ا.ا.م) در صورتی که خوانده مال توقیف شده را انتقال دهد، خواهان می‌تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای ابطال چنین انتقالی را بنماید.

⇐ اثر تامین نسبت به مدعی علیه(خوانده)

الف) تصرف خوانده در مالش(که توقیف شده) محدودتر از گذشته خواهد بود، به عنوان مثال دیگر نمی‌تواند آن مال را بفروشد. اما به هر حال می‌تواند از منافع مال خود استفاده کند، مثلاً در خانه‌اش که توقیف شده سکونت بنماید.

ب) شخصی که مالش بازداشت شده(خوانده)، حق دارد خسارات ناشی از اجرای قرار تامین خواسته را در صورتی که خواهان به موجب حکم قطعی محکوم‌به بطلان دعوا شود، از او مطالبه کند(م120ق.آ.د.م) نکته مهم در این مورد آن است که خوانده باید خسارات وارده را از دادگاه صادر کننده قرار تامین خواسته مطابق ماده 120 قانون فوق مطالبه نماید، تا دادگاه در صورت احراز ورود خسارت به او، خواهان را محکوم‌به پرداخت خسارت بنماید.

⇐ اثر تامین نسبت به سایر اشخاص

شخصی که مال خوانده در دست اوست یا خوانده از او طلبکار است و همین مال یا طلب، جهت توقیف به دادگاه معرفی و دادگاه نیز قرار توقیف آن مال را صادر نموده باشد، در این صورت از تاریخ ابلاغ قرار تامین خواسته به این شخص، او حق پس دادن مال یا پرداخت بدهی‌اش را به خوانده ندارد.

آنچه در مقاله فوق بیان گردید مختصری از نکات مربوط به قرار تامین خواسته بود که سعی بر آن بود با بیانی ساده و شیوا بیام نماییم و با وجود کامل و جاکع بودن ان اما با توجه به اینکه تامین خواسته امری کاملن تخصصی می باشد لذا مشاوره گرفتن از وکیل متخصص ضروری و اجتناب ناپذیر است چرا که عدم رعایت کوچکترین نکات باعت طولانی شدن روند تامین خواسته و از دسترس خارج شدن مال خوانده را به همراه دارد.

مقالات مرتبط

قرار تامین خواسته – قاسم نجفی بابادی نمونه دادخواست تامين خواسته – قاسم نجفی بابادی قرار تامین خواسته در قراردادها – قاسم نجفی بابادی تفاوت های دستور موقت و تامین خواسته – قاسم نجفی بابادی