بطلان عقد دارای اوصاف و آثاری به شرح ذیل است:
1. در حکم هیچ بودن عقد باطل
اینکه عقد باطل در دید حقوق و به اعتبار اثری که در روابط اجتماعی به جای می‌گذارد، در حکم هیچ است، پدیده‌ای است که در واقع هیچ تغییری در حقوق و تکالیف طرفین عقد به وجود نمی‌آورد. قانون مدنی به این وصف عقد باطل تصریح می‌کند و در ماده ۳۶۵ می‌گوید «بیع فاسد، اثری در تملک ندارد.» همچنین قانونگذار در ماده ۳۶۶ قانون مدنی بیان می‌کند که «هر گاه کسی به بیع فاسد، مالی را قبض کند، باید آن را به صاحبش رد کند و اگر تلف یا ناقص شود، ضامن عین و منافع آن خواهد بود.»
بنابراین خریدار در چنین حالتی در حکم غاصب است و وضع او نسبت به مورد معامله تابع قواعد «ضمان قهری» است و نه مسئولیت قراردادی. با وجود این، گاه در قوانین احکامی دیده می‌شود که نشانه وجود پاره‌ای آثار جنبی بر عقد باطل است. برای مثال در بند ۲ ماده ۳۶۲ قانون مدنی «ضمان درک» از آثار بیع صحیح قلمداد شده است، در حالی که خرید و فروش مالی که به دیگران تعلق دارد، بیعی باطل است.
2. بطلان، نتیجه فساد در ارکان اصلی عقد است
بطلان، نتیجه فساد در ارکان اصلی عقد و برخورد مفاد آن با مصالح اجتماعی است، به همین جهت نیز، از آغاز آن را بی‌اعتبار می‌کند، هر چند که بطلان مدت‌ها پس از آن اعلام شود.
3. غیر قابل جبران بودن فساد ناشی از بطلان عقد
فسادی که در ارکان عقد وجود داشته و باعث بطلان آن می‌شود، قابل جبران نیست و دو طرف نمی‌توانند به تراضی آن را اصلاح کنند. بی‌گمان آنان می‌توانند عقد جدید ببندند و همان مضمون را در ترکیبی نافذ مورد تراضی قرار دهند، اما این عقد از زمان انعقاد اثر دارد و نهاد تازه‌ای است که گذشته را اصلاح نمی‌کند.
برای مثال چند تن گندم به جای جو به اشتباه فروخته می‌شود، پس از رسیدن کالا به مقصد دو طرف به اشتباه خود پی می‌برند، اما به مصلحت می‌بینند که گندم را بازنگردانند و معامله را نسبت به آن بپذیرند.به طور مسلم چنین اختیاری را دارند، اما تراضی آنان عقد فاسد پیشین را اصلاح نمی‌کند و تملیک از زمان توافق تازه انجام می‌شود. حتی طرفی هم که از عقد فاسد زیان می‌برد، نمی‌تواند با رضایت خود عقد را نسبت به گذشته، صحیح تلقی کند، چون عقدی به وجود نیامده است.
4. بطلان نتیجه تجاوز قهری از قوانین است
بطلان نتیجه قهری تجاوز از قوانین است و نیازی به حکم دادگاه ندارد. اما از سوی دیگر چون فرض می‌شود که صورتی از عقد فراهم آمده است و برای اثبات خلاف ظاهر است که «بطلان» عنوان می‌شود، ناچار باید دادگاه بطلان عقد را اعلام کند و به اختلاف پایان دهد.
این مقاله بر گررفته از سایت ها و کتب مختلف حقوقی است.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.