بر اساس ماده ۲۴ قانون مجازات اسلامی، مقام معظم رهبری می‌تواند پس از پیشنهاد رییس قوه‌قضاییه، عفو مجازات محکومان را صادر کند و با استناد به ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی، حق برائت یا بخشودگی بخشی از جرائم محکومان را نیز خواهد داشت. این عفو یا تخفیف مجازات رهبری شامل افرادی است که محکومیت آنها قطعی شده باشد. به‌طور کلی عفو رهبری شامل دو نوع عفو معیاری و عفو موردی میشود.
اقسام عفو رهبری
عفو رهبری یا خصوصی است و یا عمومی. در ادامه هرکدام از این دو را جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم.
عفو خصوصی
عفو خصوصی بر اساس ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی عبارت است از: «عفو یا تخفیف مجازات محکومان، در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضائیه با مقام رهبری است.» بنابراین عفو خصوصی یعنی فرد متهم توسط مقام رهبری از بخشی از مجازات و یا کل آن معاف شود.
این عفو تنها در مجازات‌های تعزیری اجرا میشود؛ زیرا قصاص و دیه حق شخصی افراد بوده و رهبری نمی‌تواند آن را مورد عفو قرار دهد.
این عفو بر اساس آیین‌نامه خاصی به نام «آیین نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین»، اجرا میشود. برای عفو خصوصی ابتدا شخص محکوم علیه، مادر، پدر، همسر و فرزندان او و یا رئیس دادگستری یا دادستان یا قاضی که حکم را صادر کرده یا رئیس زندان محل گذراندن محکوم، درخواست عفو را در کمیسیون عفو و تخفیف مجازات مطرح می‌کنند. سپس در صورت دارا بودن شرایط، با پیشنهاد رئیس قوه قضاییه عفو محکوم با مقام رهبری است.
عفو عمومی
عفو عمومی بر اساس ماده ۹۷ قانون مجازات اسلامی عبارت است از: «عفو عمومی که به موجب قانون در جرائم موجب تعزیر اعطاء میشود، تعقیب و دادرسی را موقوف می‌کند. در صورت صدور حکم محکومیت، اجرای مجازات موقوف و آثار محکومیت نیز زائل میشود.»
پس عفو عمومی در مورد یک جرم خاص است نه یک شخص خاص. یعنی برای مثال قانونی تصویب شود که هر کس تا قبل از تاریخی معین مرتکب جرم تخریب اموال عمومی شده است، از مجازات و تعقیب معاف گردد. در واقع جرم بودن عمل بر سر جای خود باقی است، فقط افرادی که تا تاریخ مشخصی مرتکب آن شده‌اند، از مجازات معاف خواهند بود.
بنابراین اگر کسی بعد از تاریخ مذکور مرتکب آن جرم شود، مجازات خواهد شد. در سال ۱۳۵۸ لایحه قانونی عفو عمومی متهمان و محکومان جزایی در شورای انقلاب تصویب شد که بر اساس آن عفو جنبه عمومی تمامی جرایم به استثنای برخی از آنان تصویب و اجرا شد.
تفاوت عفو عمومی و خصوصی
عفو خصوصی فقط در مورد افرادی اعمال میشود که محکومیت آنان قطعی شده باشد. یعنی دادگاه به پرونده آنها رسیدگی کرده و حکم قطعی در مورد ایشان صادر شده باشد. اما عفو عمومی نیاز به قطعیت حکم ندارد. پس اگر کسی مرتکب جرمی شده و هنوز به جرمش رسیدگی نشده، در صورت عفو عمومی دیگر به جرمش رسیدگی نخواهد شد.
همچنین عفو خصوصی صرفا در مورد شخص مورد عفو اعمال میشود و در مورد شرکا و معاونین او اعمال نمی‌شود. اما در عفو عمومی همه شرکا و معاونین نیز معاف از مجازات خواهند بود.
فرق دیگر عفو خصوصی و عمومی این است که در عفو خصوصی مجازات‌های تبعی از بین نخواهد رفت، ولی در عفو عمومی مجازات‌های تبعی مذکور در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی هم از بین می‌روند.
بنابراین شخصی که مورد عفو خصوصی واقع شده، کماکان دارای سوءسابقه است. اما کسی که با عفو عمومی عفو شده است، سوءسابقه نیز نخواهد داشت.
چه محکومانی مشمول عفو می شوند
به‌طور کلی، افرادی که به حبس ابد محکوم شده‌اند و حدود ده سال از حبس آنها گذشته باشد، بستگی به نوع جرم می‌توانند از عفو یا تخفیف مجازات رهبری استفاده کنند. همچنین محکومانی که شاکی خصوصی نداشته باشند هم می‌توانند از عفو رهبری بهره‌مند شوند.
البته استثناهایی نیز وجود دارد. از طرفی محکومانی که بیماری صعب‌العلاج داشته باشند، می‌توانند از این عفو استفاده می‌کنند. البته لاعلاج یا صعب العلاج بودن بیماری محکومان توسط کمیسیون پزشکی تایید خواهد شد.
چه محکومانی مشمول عفو نمی شوند
خرید، فروش، توزیع و قاچاق سلاح گرم و مهمات جنگی، سرقت و راهزنی، جرایم مربوط به مواد مخدر و روانگردان به صورت مسلحانه یا عمده (تریاک و مشتقات آن بیش از یکصد کیلوگرم و هروئین و مواد روانگردان و مشتقات آن بیش از دو کیلوگرم)، مباشرت و معاونت در اخلال عمده و کلان در نظام اقتصادی، اختلاس و ارتشاء، اسید پاشی دایر کردن مراکز فساد و فحشا، جاسوسی، جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی، جرایم مستوجب مجازات حدی، جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی درجه سه و بالاتر، قاچاق مشروبات الکلی و قاچاق کالا و ارز سازمان یافته ،حرفه ای و عمده شامل عفو رهبری نمی‌شوند.
عفو و تخفیف مجازات در چه مناسبت هایی صورت می گیرد؟
عفو رهبری معمولا در برخی از مناسبت های سال از سوی مراجع معتبر اعلام می شود. به عبارتی بر اساس ماده ۲۳ آیین نامه مجازات محکومان، عفو یاد شده در مناسبت های مهم سال پیشنهاد می شود.
مهمترین مناسبت هایی که عفو رهبری در چنین روزهایی صادر می شوند، عبارتند از: عید نوروز، عید سعید قربان که مصادف با ۱۰ ذیحجه می باشد، ولادت رسول اکرم (ص)، عید سعید فطر، عید سعید غدیر، سالروز جمهوری اسلامی، ولادت حضرت فاطمه (س)، ولادت امام حسین (ع) و غیره.
این پست برگرفته از کتب و سایت های مختلف حقوقی می باشد
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.