بازپرس یک مقام قضایی است که رأساً یا به تقاضای دادستان از متهمان، تحقیق و عنداللزوم قرار تأمین اخذ می‌نماید.
بازپرس پس از ارجاع پرونده به تقاضای دادستان به جمع‌آوری دلایل تحقیق از متهم و سایر افراد مظنون و بررسی سایر ادله خواهد پرداخت و در صورت ضرورت، تأمین لازم اخذ و نهایتاً مبادرت به صدور قرار موقوفی تعقیب، منع تعقیب یا قرار مجرمیت خواهد نمود.
بازپرس در اظهارنظر، مکلف به تبعیت از دادستان نیست و اصولاً عهده‌دار رسیدگی به جرایم مهم که در صلاحیت محاکمه کیفری استان است، می‌باشد.
به موجب ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری که وظایف بازپرس را بیان نموده است، پیگیری و تحقیقات مقدماتی از اصلی‌ترین وظایف بازپرس به حساب می آید که حفظ کردن آثار، جمع کردن ادله برای وقوع یا عدم وقوع یک جرم، شناسایی مجرم و از این دست اقدامات، جزو وظیفه تحقیقات مقدماتی او به حساب می آید.
وظایف بازپرس
وظایف بازپرس را می توان به شرح زیر احصاء نمود:
1- انجام تحقیقات مقدماتی
این گزینه اولین وظیفه بازپرس برای تکمیل پرونده در دادسراست. انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص تمام جرایمی که به بازپرس گزارش می شود صورت می گیرد. اگر گزارش جرم به دادستان صورت گیرد باز هم بازپرس وظیفه دارد تا انجام تحقیقات مقدماتی را بر عهده بگیرد. در هر دو حالت فوق، بازپرس در صورتی می تواند تحقیقات مقدماتی را آغاز کند. که از طرف دادستان، اجازه این کار را داشته باشد. بنابراین بازپرس موظف است تا برای رسیدگی به یک پرونده در ابتدا اجازه بالاترین مقام قضایی دادسرا را اخذ نماید.
2- جمع آوری مدارک لازم برای کشف جرم
بازپرس به طور مستقیم، در روند کشف جرم دخالت می کند تا بتواند دلایل و شواهد لازم وقوع جرم را پیدا کند. هرچند بازپرس، نمی تواند وظایف خود را به شخص دیگری واگذار کند. اما می تواند انجام برخی امور همانند تحقیقات محلی، تهیه گزارش از کلانتری و ثبت گزارش های واصله از شهود را به یک شخص دیگر محول نماید. جمع آوری ادله لازم برای اثبات جرم باید همزمان با جلوگیری از محو آثار جرم و از بین رفتن دلایل اثبات جرم باشد.
3- جلوگیری از امحاء یا از بین رفتن دلایل اثبات جرم
به این گزینه در مبحث قبل هم اشاره گردید. بازپرس، به محض اینکه از وقوع یک جرم مطلع شد. باید علاوه بر اینکه تلاش خود را برای جمع آوری ادله به کار می برد. اقدامات لازم برای جلوگیری از امحاء دلایل و مدارک و مستندات جرم را هم انجام دهد. به عنوان مثال می تواند با صدور قرار ممنوع الخروجی مانع خارج شدن متهم یا متهمین از کشور شود.
4- صدور قرار
درست است که بازپرس قادر به صدور حکم نیست. اما می تواند از قرارهای تعیین شده در آیین دادرسی کیفری برای جلوگیری از امحاء آثار جرم یا کشف دلایل و شواهد جدید استفاده نماید. بنابراین او می تواند اقدام به صدور قرارهایی نظیر قرار اناطه، قرار منع تعقیب، قرار موقوفی تعقیب، قرار مجرمیت و سایر موراد مندرج در قانون نماید.
5- منع توقف تحقیقات
صدور قرار منع توقف تحقیقات به همین راحتی امکان پذیر نیست. در واقع بازپرس نمی تواند با بهانه عدم دستگیری متهم یا ناتوانی از کشف شواهد جرم از ادامه رسیدگی به پرونده صرف نظر کند. برای منع توقف تحقیقات دو شرط قانونی وجود دارد. اول اینکه جرم مورد نظر باید یکی از جرایم با درجه مجازات 4 ، 5 ، 6 ، 7 و 8 باشد. و دیگر اینکه دو سال کامل، از زمان وقوع جرم گذشته باشد. اما همچنان مرتکب مشخص نشده باشد. و امیدی به مشخص شدن او وجود نداشته باشد. همچنین منع توقف تحقیقات با موافقت دادستان صورت می گیرد. و بازپرس نمی تواند شخصاً نسبت به این قضیه تعیین تکلیف کند.
تفاوت بازپرس با قاضی
بازپرس پرونده و قاضی، هر دو از مقامات قضایی هستند که هنگام وقوع جرم، وظایف مختص به خود را برعهده دارند. اما در عین حال بر اساس مسئولیت و حوزه کاری، با هم فرق دارند. همانطور که ذکر شد، حوزه کاری بازپرس در دادسرا می باشد؛ اما قاضی در دادگاه فعالیت می کند.
تفاوت بازپرس با قاضی علاوه بر حوزه کاری، به وظایف آن ها نیز مربوط می شود. در مراحل اولیه تحقیقات در دادسرا؛ بازپرس پرونده وظیفه تحقیق و کشف و چگونگی وقوع جرم را برعهده دارد؛ اما قاضی دادگاه وظیفه انجام تحقیقات اولیه را ندارد، بلکه تحقیقاتی که در دادسرا توسط بازپرس در رابطه با جرم انجام گرفته را بررسی می نماید و در نهایت اقدام به صدور حکم می کند.
با اینکه بازپرس اطلاعات کامل در رابطه با جرم را دارد؛ اما هرگز نمی تواند رای صادر نماید. از دیگر تفاوت های قاضی با بازپرس، این است که قاضی دادگاه از نظر جایگاه سازمانی نسبت به بازپرس دادسرا، از درجه قضایی بالاتری برخوردار می باشد.
تفاوت بازپرس پرونده با دادیار
دادیار نیز یکی از مقامات قضایی است که در دادسراها فعالیت می کند. دادیار، قاضی تازه کاری محسوب می شود که تحت نظارت و تعلیم دادستان در دادسرا؛ به وظایفی که به آن ها محول شده، مشغول است.
تفاوت بازپرس با دادیار در این است که اگرچه هر دو می توانند تحقیقات اولیه را در رابطه با اتهامات و جرایم انجام دهند و تصمیمات خود را به صورت قرار صادر نمایند؛ اما اگر دادیار اختلاف نظری با دادستان داشته باشد، باید طبق نظر دادستان عمل کند. یعنی نظر دادستان بر نظر دادیار ارجحیت دارد.
در صورتی که بازپرس با دادستان اختلافی داشته باشند، دادگاه به اختلاف آنها رسیدگی می نماید. تفاوت دیگر اینکه، دادیار در رابطه با جرایم مهمی مانند: اعدام، قصاص عضو و یا قصاص نفس صلاحیت لازم برای انجام تحقیقات را ندارد و صرفا بازپرس پرونده، چگونگی وقوع این جرایم را برعهده می گیرد.
ممنوعیت های بازپرس
برخی اعمال از جانب بازپرس به عنوان مقام تحقیق ممنوع است که این اعمال عبارتند از:
1. بازپرس نمی تواند به عذر آنکه متهم معین نیست، مخفی شده و یا دسترسی به او مشکل است، تحقیقات خود را متوقف کند.
2. انجام هرگونه تعقیب و تحقیق در جرائم منافی عفت ممنوع است و پرسش از هیچ فردی در این خصوص مجاز نیست، مگر در مواردی که جرم در مرئی و منظر عام واقع شده و یا دارای شاکی یا به عنف یا سازمان‌یافته باشد که در این صورت، تعقیب و تحقیق فقط در محدوده شکایت و یا اوضاع و احوال مشهود توسط مقام قضائی انجام می‌شود.
3. نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات در اوراق بازجویی و تحقیقات، ممنوع است. اگر یک یا چند کلمه اضافه گردد باید بر روی آن خط نازکی کشیده و این موضوع قید شود و بازپرس و شخصی که تحقیق از او به عمل می آید، آن را امضاء کنند. همچنین اگر یک یا چند کلمه از قلم افتاده و در حاشیه نوشته شود، اشخاص یاد شده باید زیر آن را امضاء کنند.
4. بازپرس نمی تواند بدون انجام اقدامات قانونی نسبت به پرونده های متهمین در بازداشت، به مرخصی، ماموریت با انتقالی عازم شود. وی باید پیش از این موارد نسبت به پرونده افراد بازداشت، اقدامات قانونی ر انجام دهد.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.