تعویق به معنای به تاخیر انداختن می باشد با این توضیح، منظور از تعویق صدور حکم، به تاخیر انداختن صدور حکم توسط دادگاه می باشد. به این معنا که در پاره ای جرایم (جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸)، دادگاه پس از آنکه متهم را تحت تعقیب قرار داد و دستگیر نمود و تحقیقات و بازجویی را نیز از وی به عمل آورد و پرونده آماده صدور حکم شد.
در صورت وجود شرایطی از جمله نداشتن سابقه کیفری موثر، پیش بینی اصلاح مرتکب و… به مدت ۶ ماه تا دو سال صدور حکم را به تاخیر می اندازد تا در صورتیکه در طی این مدت متهم پایبند به دستورات دادگاه باشد و مرتکب جرمی هم نشود، از مجازات معاف شود.
اما باید دید شرایط تعویق صدور حکم دقیقا کدام است و چه کسانی می توانند از این ارفاق استفاده نمایند؟ در قسمت بعد به بررسی شرایط تعویق می پردازیم.
شرایط تعویق صدور حکم
به موجب ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی، شرایط تعویق صدور حکم توسط دادگاه به قرار زیر می باشد:
1. جرم، از جرایم تعزیری باشد: به طور کلی جرایم به دو دسته حدی و تعزیری تقسیم می شوند. منظور از جرایم حدی، جرایمی است که شرایط و مجازات آن ها به موجب شرع، تعیین شده مانند زنا، مشروب خوری، لواط و.. ولی جرایم تعزیری، تعیین شرایط و مجازات آن بر عهده حکومت است. مانند کلاهبرداری، سرقت تعزیری، توهین، افترا و…
با این توضیح باید گفت در قانون ما فقط در جرایم تعزیری دست قاضی برای تعویق صدور حکم باز است و در جرایم حدی چنین اختیاری ندارد.
2. جرم، از جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸ باشد: جرایم تعزیری بر حسب میزان اهمیت و خطرناکی شان به ۸ درجه تقسیم می شوند که هرچه از درجه یک به سمت ۸ می رویم جرایم و مجازات ها سبک تر می شوند.
از میان جرایم تعزیری نیز فقط جرایم تعزیری درجه ۶، ۷، ۸ مشمول این ارفاق می باشند. (برای دیدن طبقه بندی مجازات های تعزیری به ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مراجعه نمایید).
3. وجود جهات تخفیف در متهم: منظور از جهات تخفیف، مواردی می باشد که در صورت وجود آن ها دادگاه می تواند به متهم تخفیف دهد.
این موارد عبارت اند از:
الف- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی (در جرایم غیر قابل گذشت).
ب- همکاری موثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، به دست آوردن دلایل یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن.
پ- اوضاع و احوال خاص موثر در ارتکاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریک آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم: مثلا شخصی با این انگیزه که به فقرا کمک کند دست به سرقت بزند.
ت- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اعتراف موثر وی درحین تحقیق و رسیدگی.
ث- پشیمانی، داشتن حسن سابقه و یا وضعیت خاص متهم مثل پیری یا بیماری.
ج- کوشش متهم به منظور کاستن آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن: مانند آنکه پس از آسیب زدن به متهم او را به بیمارستان برساند.
چ- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم.
ح- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم.
4. پیش بینی اصلاح مرتکب: مسلما دادرس پس از ملاحظه وضعیت متهم و مصاحبه با او می تواند پیش بینی کند که آیا مرتکب نادم گشته و قصد اصلاح خود را دارد و در آینده دیگر مرتکب جرم نمی شود و یا هنوز به اینچنین نشده است و آمادگی حضور در اجتماع را ندارد.
5. جبران ضرر و زیان و یا برقراری ترتیبات جبران: یکی از شرایط تعویق صدور حکم این می باشد که در صورتیکه در اثر جرم به قربانی ضرر و زیانی رسیده باشد، متهم آن را جبران نماید و یا برای جبران آن قرار و مداری بگذارند مثلا توافق کنند که به صورت اقساط ماهیانه، ضرر وارده پرداخت شود.
6. نداشتن سابقه کیفری موثر: منظور از سابقه کیفری موثر، وجود جرایمی در پرونده متهم می باشد که به موجب آنها وی برای مدتی از برخی حقوق اجتماعی مانند استخدامات دولتی محروم می شود.
مانند کسی که یک فقره شلاق ناشی از زنا در پرونده خود دارد و برای مدت دو سال از استخدام شدن در دستگاه های دولتی و سایر حقوق اجتماعی محروم می شود. (برای آگاهی کامل از مفهوم سابقه کیفری موثر به ماده ۲۵ مراجعه نمایید.)
نکته) حتی در صورت وجود تمام این شرایط نیز دادگاه ملزم نمی باشد صدور حکم را به تعویق بیندازد بلکه این امر فقط در اختیار قاضی است و او در صورت صلاحدید می تواند حکم به تعویق صدور حکم دهد.
نکته) در خصوص نوجوانان در تمام جرایم تعزیری ارتکابی آن ها، دادگاه می تواند صدور حکم شان را به تعویق بیندازد و این محدودیت یعنی (فقط جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸) راجع به آنان وجود ندارد.
انواع قرار تعویق صدور حکم
انواع تعویق صدور حکم عبارتند از:
1. تعویق ساده:
در زمان صدور قرار تعویق ساده، مرتکب یا همان متهم به ارتکاب جرم موظف است که به صورت کتبی متعهد گردد در مدتی که از سوی دادگاه مشخص گردیده است، مرتکب جرمی نشود و همچنین از نحوه رفتار او پیش بینی گردد که در آینده نیز مرتکب جرمی نمی گردد.
2. تعویق مراقبتی:
در زمان صدور قرار تعویق مراقبتی، مرتکب جرم علاوه بر رعایت شرایط مقرر در تعویق ساده موظف است که دستورات و تدابیری را که دادگاه مشخص نموده در مدت تعویق رعایت نماید یا به موقع اجرا بگذارد. تدابیری که در ارتباط با صدور قرار تعویق مراقبتی ذکر گردید در ماده ۴۲ قانون مجازات اسلامی به تفصیل بیان گردیده است.
دستورات دادگاه در تعویق مراقبتی
دستوراتی که دادگاه می‌تواند در تعویق مراقبتی صادر کند در ماده 43 قانون مجازات اسلامی بیان شده است.
قانونگذار در این ماده بیان کرده است: در تعویق مراقبتی، دادگاه صادرکننده قرار می‌تواند با توجه به جرم ارتکابی، خصوصیات مرتکب و شرایط زندگی او به نحوی که در زندگی وی یا خانواده‌اش اختلال اساسی و عمده ایجاد نکند، مرتکب را به اجرای یک یا چند مورد از دستورهای زیر در مدت تعویق، ملزم کند:
⇐ حرفه‌آموزی یا اشتغال به حرفه‌ای خاص.
⇐ اقامت یا عدم اقامت در مکان معین.
⇐ درمان بیماری یا ترک اعتیاد.
⇐ پرداخت نفقه افراد واجب‌النفقه.
⇐ خودداری از تصدی تمام یا برخی از وسایل نقلیه موتوری.
⇐ خودداری از فعالیت حرفه‌ای مرتبط با جرم ارتکابی یا استفاده از وسایل مؤثر در آن.
⇐ خودداری از ارتباط و معاشرت با شرکا یا معاونان جرم یا دیگر اشخاص از قبیل بزه‌دیده به تشخیص دادگاه.
⇐ گذراندن دوره یا دوره های خاص آموزش و یادگیری مهارت‌های اساسی زندگی یا شرکت در دوره‌های تربیتی، اخلاقی، مذهبی، تحصیلی یا ورزشی.
تفاوت حکم برائت و معافیت از مجازات
تفاوتی که بین حکم برائت و معافیت از مجازات وجود دارد، این است که در برائت، فرد اصلا مرتکب جرمی نشده و ابتدا به ساکن و بدون هیچ شرایطی در مورد وی حکم برائت صادر می‌شود. این در حالی است که حکم معافیت از مجازات، در صورتی است که فرد مرتکب جرم شده و مجرمیت او نیز ثابت شده است اما با توجه به دلایل قضایی، مجازات در مورد وی اجرا نخواهد شد.
حال سوال این است که با این تفاسیر چه تفاوتی بین معافیت از مجازات و معاذیر قانونی معاف‌کننده از مجازات وجود دارد؟ شاید بتوان این مورد را به این شکل توجیه کرد که در معاذیر قانونی، دادگاه ملزم به صدور حکم معافیت از مجازات است و برای اجرای این حکم، نیازی به رعایت شرط خاصی نیست.
اما در صدور حکم معافیت از مجازات در نتیجه قرار تعویق صدور حکم، دادگاه الزامی به صدور حکم معافیت نداشته و با توجه به میزان پایبندی مرتکب به اجرای دستورات دادگاه، گزارش‌های مددکار اجتماعی و نیز ملاحظه وضعیت مرتکب، حسب مورد به تعیین کیفر یا صدور حکم معافیت از کیفر اقدام می‌کند.
دادگاه نمی‌تواند قرار تعویق صدور حکم را به صورت غیابی صادر کند اما می‌تواند در مورد قرار تعویق صدور حکم، تأمین مناسب اخذ کند. نکته مهم این است که اخذ تأمین نباید به بازداشت مرتکب منتهی شود.
لغو قرار تعویق صدور حکم چگونه است؟
به موجب ماده ۴۴ قانون مجازات اسلامی، چنانچه شخصی که مجازاتش به تعویق افتاده مرتکب یکی از جرایم زیر شود، قرار تعویق لغو می شود. یعنی دادگاه حکم محکومیت را صادر می نماید.
این جرایم به شرح زیر می باشند:
1. جرایم موجب حد: در مورد تفاوت جرایم حدی و تعزیری در قسمت های قبل صحبت کردیم. بنابراین در صورتیکه در طی دوران تعویق یعنی ۶ ماه تا دو سال، مرتکب یک جرم حدی انجام دهد مثلا زنا در اینصورت قرار تعویق که به موجب آن صدور حکم به تاخیر افتاده بود لغو می شود و دادگاه هم برای جرم قبلی که به تعویق افتاده بود و هم برای جرم زنا، حکم صادر می نماید.
در این خصوص فرقی ندارد که جرم حدی از چه نوع و میزانی باشد.
2. جرم موجب قصاص: قصاص مجازاتی است که برای جرایم عمدی علیه جسم اشخاص تعیین شده است. مانند قتل عمد و یا قطع کردن عمدی دست دیگری و … در صورتی که مرتکب جرمی انجام دهد که مجازات آن قصاص می باشد، قرار تعویق حکم لغو می شود و دادگاه مبادرت به صدور حکم می نماید.
3. جنایت عمدی موجب دیه: یعنی جنایات عمدی که به دلیل عدم وجود شرایط قصاص به دیه تبدیل می شوند و نه جنایات غیر عمد. (چون دیه هم برای جنایات غیر عمدی به کار می رود و هم جنایات عمدی که قصاص قابل اجرا نیست.)
4. جرایم عمدی موجب تعزیر درجه ۱ تا ۷: بنابراین درصورتیکه متهم، مرتکب یک جرم غیر عمدی تعزیری درجه ۱ تا ۷ شود و یا مرتکب جرم تعزیری درجه هشت شود قرار تعویق صدور حکم وی لغو نمی شود.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.