عقد ضمان چیست و چه آثاری دارد؟

عقد ضمان نوعی از قرارداد است که در آن یک نفر پرداخت هزینه های فرد بدهکار را بر عهده می گیرد.

در واقع عقد ضمان بین سه نفر منعقد می گررد:

۱- بدهکار یا مضمون عنه؛

۲- بستانکار یا مضمون له؛

۳- ضامن.

در حقیقت ضامن پرداخت بدهی های فرد بدهکار با را برعهده می گیرد و در صورتی که فرد بدهکار نتواند بدهی خود را در زمان معین پرداخت کند فرد بستانکار می تواند طلب خود را از ضامن درخواست کند و فرد بدهکار الزامی به پرداخت حقوق بستانکار ندارد.

اوصاف عقد ضمان

عقد ضمان هم مانند سایر عقود دارای اوصافی است یا اوصاف عقد ضمان عبارتند از:

1 . ضمان عقد رضایی است و توافق ضامن و طلبکار باعث انتقال مستقیم دین به ذمه ضامن می شود و می توان گفت که عقد رضایی عقدی است که  دو نفر برای انعقاد عقدی راضی باشند، تا بگوییم عقد بین آنها واقع شده است . این دسته از عقود ، عقد رضایی هستند.

2 . ضمان عقدی است معوض و تعهد ضامن و سقوط طلب مضمون له از ضامن در برابر یکدیگر باهم انجام می شود.

3 . عقد ضمان، یا بهتر بگوییم، تعهد ضامن تبعی است و مبنای آن دین مضمون عنه به طلبکار است.

4 . ضمان عقدی است لازم که در واقع به عقد و قراردادی که هیچ کدام از دو طرف معامله حق فسخ آن را نداشته باشد ، عقد لازم گفته می شود .

شرایط صحت عقد ضمان

برای اینکه ضمان عقدِ درستی باشذ باید دارای شرایط زیر باشد:

۱- مورد ضمان باید مال باشد و تفاوتی وجود ندارد که عین یا منفعت باشد؛

۲- مورد ضمان باید در ذمه باشد، چرا که ضمان مبتنی بر انتقال است و تا در ذمه نباشد، منتقل نمی‌شود؛

۳- مورد ضمان باید معین باشد چرا که ضمان یکی از چند دین، به نحو تردید باطل است.

در رابطه با مورد سوم ماده ۶۹۴ قانون مدنی اینگونه بیان شده است

علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط دینی که ضمانت آن را می نماید شرط نیست

بنابراین اگر کسی ضامن دین شخص بشود بدون ‌اینکه بداند آن دین چه مقدار است ضمان صحیح است

لیکن ضمانت یکی از چند دین به نحو تردید باطل است.

اثر عقد ضمان

انتقال ذمّه مدیون به ضامن و بری‌الذمه شدن مدیون، اثر طبیعی عقد ضمان است و چون این عقد، لازم است، طرفین نمی‌توانند غیر از موارد اقاله یا فسخ، آن را بر هم بزنند.

اگر ضمان به صورت مطلق باشد، به حال حمل می‌شود (زمان آن حال است) مگر اینکه قراینی بر ضمان مؤجل (مدت‌دار) وجود داشته باشد.

«ضمان مؤجل به فوت ضامن حال می‌شود». (مفاد ماده 705 قانون مدنی)

اگر مضمون‌له (داین)، ذمه مضمون‌عنه‌ (مدیون) را بری کند، این موضوع موجب برائت ضامن نمی‌شود چرا که ذمه مضمون‌عنه قبلاً‌ بری شده است و برائت ذمّه او ربطی به ذمّۀ ضامن ندارد.

در صورتی که ضمانت از مضمون‌عنه با اذن او بوده و ضامن نیز قصد تبرع (رایگان بودن) نداشته است، می‌تواند به مضمون‌عنه‌ (مدیون) مراجعه کند. البته این مراجعه بعد از پرداخت خواهد بود.

اگر دین حال باشد، هر وقت که ضامن پرداخت کند، می‌تواند به مضمون‌عنه‌ مراجعه کند. ضامن فقط به مقدار دین می‌تواند به مضمون‌عنه مراجعه کند، اگرچه که بیشتر پرداخت کرده باشد؛ اما اگر کمتر پرداخت کرده باشد، باید همان مقدار را از مضمون‌عنه بخواهد، نه مقدار دین را.

اگر مضمون‌له ذمّه ضامن را بری کند، ضامن حق مراجعه به مضمون‌عنه‌ را ندارد چرا که ملاک، پرداخت بوده است نه تحصیل برائت.

اگر ضامنان متعدد باشند، به قدر سهم آنها مضمون‌له‌ حق مراجعه خواهد داشت.

هرگاه ضمان تضامنی باشد، ابراء یکی از ضامن‌ها موجب ابراء تمامی آنها خواهد بود و اگر بعد از عقد ضمان، مضمون‌له، به مضمون‌عنه، بدهکار شود، موجب برائت ذمّه ضامن نخواهد بود؛ چرا که بین دو دین تهاتر ایجاد نمی‌شود؛ به جهت آنکه قبل از بدهی مضمون‌له، بدهی مدیون منتقل شده است و دو دین در مقابل هم نیستند که با همدیگر تهاتر شوند.

مقالات مرتبط

ضمانت در قانون تجارت – قاسم نجفی بابادی نمونه قرارداد ضمان بر اساس قانون مدنی همه چیز در مورد افراز و تفکیک اراضی و املاک – قاسم نجفی بابادی فرآیند تامین ارز برای واردات کالا – قاسم نجفی بابادی