مراجعه به دادسرا
با شکایت شاکی، دادسرا موظف به رسیدگی می‌شود و نمی‌تواند از رسیدگی به آن امتناع کند، برای طرح شکایت شاکی باید به دادسرایی مراجعه کند که جرم در حوزه آن رخ داده است، بنابراین اگر جرم در مشهد اتفاق افتاده است، نمی‌توانید در تهران طرح شکایت کنید، گام اول تنظیم شکواییه و تقدیم آن به دادسراست.
نوشتن شکایت و تقدیم آن به دادسرا تشریفات دادخواست را ندارد و قانون ساده از کنار آن گذر کرده است، البته شکایتی که شما به دادسرا ارایه می‌کنید باید حداقل‌هایی داشته باشد که بعداً به بیان آن می‌پردازیم اما این شرایط و حداقل‌ها بسیار کمتر از بایدها و نبایدهای تنظیم دادخواست است.
البته با وجود این که تهیه شکواییه ساده‌تر از دادخواست است باز هم به شما توصیه می‌کنیم که با یک متخصص در این خصوص مشورت کنید، منظور از متخصص کسی است که تخصص در علم حقوق دارد؛ بنابراین از این توصیه به مشورت، مراجعه به عریضه‌نویسان دادگاه و دادسرا را برداشت نکنید. هر چند بعضی از این افراد تجربه زیادی در نوشتن چنین عریضه‌هایی دارند؛ اما نمی‌توان انتظار داشت که اشراف کامل به همه موضوعات داشته باشند.
قاعدتاً هرچقدر پول بدهید آش می‌خورید؛ بنابراین قیمت ارزان نوشتن یک عریضه نباید شما را فریب دهد، البته خوبی رسیدگی کیفری این است که اگر شما عنوان جرم را اشتباه بنویسید به هر حال دادسرا دلایل و مدارک را بررسی خواهد کرد و اگر تشخیص دهد که عنوان شما درست نبوده است و عنوان مجرمانه دیگری بر عمل صدق می‌کند همان عنوان را به‌کار خواهد برد.
تفاوت شکايت کيفري و حقوقی
یکی از مسائلی که مراجعین دادگستری زیاد با آن مواجه هستند، تفکیک دو عنوان دعاوی کیفری و دعاوی حقوقی است و برای موفقیت در دادگستری، دانستن تفاوت‌های این دو عنوان خیلی موثر است:
1- شکایت کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن، دادگاه مجازات تعیین می‌کند ولی برای دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی درنظرنمی‌گیرد و فقط مرتکب عمل رابه دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می سازد.
2- شکایت کیفری را درهرکاغذی می‌توان تنظيم و به مرجع قضایی برد، ولی شکایت حقوقی حتماٌ باید در كاغذ مخصوصی بنام دادخواست نوشته شود وگرنه مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.
3- شکایت کیفری را برای رسیدگی باید ابتداء به مرجعی بنام دادسرا برد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده می‌شود. ولی دادخواست حقوقی باید به صورت مستقيم به دادگاه برده شود.
4- شکایت‌های کیفری را بدون استفاده از وکیل کیفری هم می‌توان در دادگستری مطرح کرد، ولی اکثر شکایت‌های حقوقی باید توسط وکیل دادگستری مطرح شود.
5- برای مطرح کردن شکایت کیفری (از هر نوعی که باشد) فقط یک تمبر 2000 تومانی لازم است که در دادگستری برروی آن زده می‌شود، ولی برای طرح شکایت حقوقی، باید به تناسب ارزش مالی که راجع به آن دعوا مطرح شده یک ونیم در هزار تمبر باطل کرد.
6- پرونده بسیاری از شکایت‌های کیفری حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمی شوند (مثل شکایت راجع به رشوه، قتل، زنا و.. ) اما شکایت‌های حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده، خاتمه می‌یابند.
7- درشکایت های کیفری، به شکایت کننده شاکی گفته می‌شود و به طرف او متشاکی یا مشتکی عنه و یا متهم گفته می‌شود و به موضوع پرونده نیز اتهام می‌گویند. اما در شکایت‌های حقوقی، به شکایت کننده خواهان می‌گویند، به طرف او خوانده گفته می‌شود و به موضوع پرونده هم خواسته می‌گویند.
8- برای دعوت کردن طرف شکایت کیفری(متهم) به دادگاه برگه اي بنام احضاریه برای او فرستاده می‌شود ولی برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی(خوانده) از ورقه ای بنام اخطاریه استفاده می‌کند.
9- در شکایت کیفری، اگر متهم (مشتکی عنه)به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند. او را جلب و به اجبار به دادگستری می‌برند ولی در شکایت‌های حقوقی اگرخوانده به موقع حاضر نشود، منتظر او نمی‌مانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.
10- دردعواهای کیفری بدون وکیل هم می‌شود به حکم دادگاه اعتراض و خواستار ارسال پرونده به دادگاه تجدید نظر شد ولی در دعواهای حقوقی فقط وکیل دادگستری باید به وسیله دادخواست تجید نظر درخواست تجید نظرخواهی کند.
ثبت الکترونیک شکوائیه
قوه قضائیه برای سرعت بخشیدن به این کار و صرفه جویی در وقت، راه حل اینترنتی را ارائه داده تا شاکی، وکیل یا نماینده اش بتوانند به صورت الکترونیکی این شکایت را از طریق سامانه ثبت نام الکترونیک شکوائیه تقدیم کنند.
نوشتن شکواییه
شکایات در برگی تنظیم می‌شوند که «شکواییه» نام دارد. برخلاف دادخواست‌های حقوقی، نیازی نیست که شکواییه در برگه‌های مخصوصی که توسط قوه‌ی قضاییه تنظیم شده است نوشته شود، بلکه می‌توان شکواییه را در برگه‌های معمولی نیز تنظیم کرد. اما طبق قانون، نوشتن موارد ذیل الزامی است:
1. نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره‌ی شناسنامه، شماره‌ی ملی، نشانی دقیق، در صورت لزوم آدرس ایمیل، شماره‌ی تلفن ثابت و همراه، کدپستی شاکی
2. موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم
3. ضرر وارده به مدعی و مورد مطالبه‌ی وی
4. ادله‌ی وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان
5. مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان
پس از درج موارد فوق و تکمیل شکواییه، شاکی باید آن را امضا و به دادسرا یا دادگاه مربوط ارائه کند. دادسرا یا دادگاه پس از انجام دادن بررسی‌های لازم، دستورات مقتضی را برای پیگیری به ضابطان قضایی اعلام می‌کند.
انواع شکواییه
شکواییه انواع مختلف دارد اما در ادامه قصد داریم تا چند نوع از رایج‌ترین انواع آن را ذکر نماییم:
1. شکواییه سرقت تلفن همراه: با توجه به اینکه امروزه بسیار شاهد سرقت تلفن همراه هستیم، یکی از رایج‌ترین شکواییه‌هایی که نوشته می‌شود مربوط به همین موضوع سرقت تلفن همراه است.
2. با افزایش خشونت خانگی و تبدیل شدن این موضوع به یکی از بزرگترین معضلات اجتماعی و همچنین روزافزونی دعواهای خیابانی و ضرب و جرح، تنظیم شکواییه ضرب و جرح نیز بسیار رواج پیدا کرده است.
3. شکواییه صدور چک بی‌محل یا بلامحل، از رایج‌ترین انواع آن است، چرا که بسیاری از افراد بدون اینکه قوانین و مقررات مربوط به چک را بدانند از آن استفاده می‌کنند و باعث می‌شود تا مشمول مسئولیت کیفری شوند.
4. شکواییه توهین و فحاشی نیز بسیار در دادگاه‌ها تنظیم می‌شود و مورد پیگیری قرار می‌گیرد.
5. خیانت در امانت یکی از جرایمی است که مشمول مجازات و پیگیری است و برای شروع روند مجازات‌دهی، لازم است که برای آن شکواییه ثبت شود.
6. مزاحمت و سلب آسایش نیز جرم‌انگاری شده است و از طریق دادگاه صالح پیگیری می‌شود، برای رسیدگی آن نیز شاکی باید شکایت‌نامه‌اش را تنظیم نماید.
ذی‌نفع شکایت
یادتان باشد بعضی از جرایم هستند که باید شاکی خصوصی داشته باشند تا رسیدگی به آنها در دادسرا شروع شود. در این پرونده‌ها، فقط شخصی می‌تواند طرح شکایت کند که ذی‌نفع باشد. اگر گذرتان به کلانتری یا دادسرا افتاده باشد، حتما شاهد جر و بحث افرادی با مقام‌های دادسرا بوده‌اید که برای پیگیری پرونده خویشاوندان و آشنایان مراجعه کرده‌اند و با پاسخ منفی مقام‌های قضایی و کارمندان روبه‌رو شده‌اند. معمولا این افراد خیلی زود از کوره در می‌روند و حس می‌کنند که در مسیر شکایت آنان سنگ‌اندازی شده است. این در حالی است که معمولا هیچ سوء نیتی در این باره وجود ندارد.
مقام‌های قضایی و کارکنان دادگاه‌ها برای رعایت قانون و البته حفظ حقوق شاکی و متهم نمی‌توانند اطلاعات پرونده‌ها را در اختیار هر کسی قرار دهند. به هر حال، هنگام طرح شکایت، از شاکی درباره مشخصات و نشانی‌اش سؤال و هویت و سمت شاکی در طرح شکایت احراز می‌شود. چه بسا شخصی اعلام شکایت کند، ولی در طرح آن ذی‌نفع نباشد. برای مثال، در جرایم قابل گذشت مانند ترک انفاق یا فحاشی، اگر اعلام‌کننده شکایت ذی‌نفع در طرح دعوا نباشد، دادسرا به شکایت او ترتیب اثر نخواهد داد؛ مانند اینکه کسی به دلیل ترک انفاق دوستش از سوی همسر او طرح شکایت کند! در این حالت، چون وی فاقد سمت در طرح شکایت است و ذی‌نفع نیست، به شکایت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.
شکایت کیفری از سوی اشخاص حقوقی
برای اینکه اشخاص حقوقی بتوانند شکایت خود را علیه شخص دیگری ثبت نمایند، باید از طریق مدیرعامل یا هر شخصی که طبق اساسنامه اجازه و صلاحیت طرح شکایت را دارا می‌باشد، اقدام کنند.
شایان ذکر است که در رابطه با شکایت از سوی اشخاص حقوقی، دادگاه نمی‌تواند بدون رضایت و اجازه شخص ذی‌نفع، به پرونده رسیدگی کند و آن را تعقیب نماید و حتما لازم است که شاکی مدارک خود را در پرونده ضمیمه کند تا در صورت احراز، شکایت وی پیگیری شود و در حالتی که احراز نشود قابلیت پیگیری وجود نخواهد داشت.
البته رد درخواست پیگیری و شکایت توسط دادگاه، فقط در جرائم قابل گذشت اتفاق می‌افتد و در جرائم غیرقابل گذشت ممکن نیست (مثلا در دزدی یا کلاهبرداری که جنبه عمومی آن جرائم از جنبه خصوصی‌شان مهم‌تر است و مراجع قضائی مکلف‌اند آن را پیگیری نمایند.)
شروع رسیدگی به شکایت کیفری، تحقیقات مقدماتی
بعد از طرح شکایت کیفری، پرونده در دادسرا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و تحقیق های مقدماتی شروع می‌شوند و دادسرا به کمک ضابطان دادگستری به تحقیق در مورد جرم و تعقیب متهم می‌پردازد.نکته‌ای که باید مدنظر قرار داد آن است که لزوما در مرحله‌ی دادسرا جلسه‌ای تشکیل نمی‌شود و احتمال دارد که دادستان و دادیار و بازپرس، طرفین را به صورت جداگانه احضار کنند و به مدارک و دلیل های ارائه‌شده رسیدگی و رأی مورد نظر خود را صادر کنند.
در صورتی که در این مرحله، تحقیقات مقدماتی مقام رسیدگی را قانع کند که جرمی واقع شده است ، در این صورت کیفرخواست به دست دادستان تنظیم می‌شود و به دادگاه صالح ارسال می‌شود و از این مرحله به بعد، پرونده به دست قاضی دادگاه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. اگر دلایل شما کافی باشد، متهم به طریق قانونی احضار یا دستگیر می‌شود و در اولین فرصت و قبل از اتمام ۲۴ ساعت از زمان دستگیری، صریحا و به روشنی، دلایل توجه اتهام به او تفهیم شود. توجه داشته باشید که سرنوشت شکایت شما در این مرحله هنوز معلوم نیست پس رسیدگی مقدماتی دادسرا صرفا به منظور جمع‌آوری ادله‌ی مورد احتیاج و رد پرونده‌هایی است که ادله‌ی کافی ندارند و این دادگاه است که باید در نهایت در مورد واقع شدن یا نشدن جرم نظر بدهد.توجه داشته باشید که سرنوشت شکایت شما در این مرحله هنوز معلوم نیست.
محل صالح برای رسیدگی به دعاوی کیفری
دادگاه‌های صالح برای رسیدگی به دعاوی کیفری به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند.
دادگاه کیفری: اولین دسته آن، دادگاه کیفری یک است که در مرکز هر استان تشکیل می‌گردد (البته بسته به نظر رئیس قوه قضائیه در شهرستان نیز می‌تواند تشکیل شود) و صلاحیت مشخصی را دارا می‌باشد. نحوه رسیدگی به دعاوی کیفری در این دادگاه در قانون آئین دادرسی کیفری با جزئیات مشخص شده است.
شایان ذکر است که آرای صادره از دادگاه کیفری یک، قابلیت اعتراض در دیوان عالی کشور را دارا هستند.
دومین دسته از دادگاه‌های صالح برای رسیدگی به دعاوی کیفری، دادگاه کیفری دو می‌باشد که برای رسیدگی به تمامی جرائم صلاحیت دارد و در حوزه قضائی مربوط به هر شهرستان تشکیل می‌گردد. شیوه رسیدگی به دعاوی در این نوع از دادگاه‌ها به این صورت است که دادگاه پس از تعیین وقت و ابلاغ آن به شاکی، اقدام به تشکیل جلسه‌ای می‌کند تا پس از آی رای خود را صادر نماید.
دادگاه نظامی نیز برای رسیدگی به جرائم مربوط به حوزه خودش اقدام می‌نماید و به جرایم مربوط به افسران نظامی و انتظامی رسیدگی می‌کند.
یکی دیگر از دادگاه‌های صالح برای رسیدگی به دعاوی کیفری که به صورت تخصصی رسیدگی می‌کند، دادگاه اطفال و نوجوانان است و به جرائم افراد زیر سن قانونی هجده سال و همچنین اطفال رسیدگی می‌نماید.
دادگاه صالح بعدی، دادگاه انقلاب است که در دوران انقلاب و برای رسیدگی به جرائم کیفری که در آن دوران در ارتباط با انقلاب رخ می‌داد تشکیل شده بود. البته امروزه نیز دادگاه انقلاب برای رسیدگی به برخی جرایم امنیتی مانند توهین به مقام رهبری و… کاربرد دارد و پس از رسیدگی به این نوع از جرایم، رای صادر می‌کند.
شورای حل اختلاف آخرین موردی است که می‌خواهیم از بین انواع اماکن صالح برای رسیدگی به جرائم کیفری بررسی نماییم. این شورا در شهرها و روستاها ایجاد می‌شود و دارای یک رئیس، دو عضو اصلی و دو عضو غیراصلی می‌باشد تا از این طریق سهولت بیشتری برای رسیدگی به اختلافات و جرائم ایجاد شود و با صلح و سازش، مشکلات مردم را حل کنند و به سرانجام برسانند.
رسیدگی در مرحله‌ی نخستین
بعد از ورود پرونده به مرحله‌ی دادگاه و تعیین وقت رسیدگی، جلسه‌ی دادرسی با حضور طرفین تشکیل می‌شود. قاضی دادگاه با توجه به تحقیقات دادسرا و گزارش‌های ضابطین دادگستری و با اخذ اقرار طرفین و شهادت شهود به پرونده ورود پیدا می‌کند.
پرونده در دادسرا بررسی خواهد شد و حتی اگر منتهی به کیفرخواست شود، باز هم این دادگاه است که باید در مورد واقع شدن یا نشدن جرم نظر بدهد. متهم در تمامی این مراحل از این حقوق برخوردار است:
حق دارد وکیل همراه خود داشته باشد تا هنگام تحقیق، در جلسه تحقیقات حضور پیدا کند.
حق دارد در مقابل پرسش‌های قاضی سکوت کند و از امضای صورتجلسه تحقیقات خودداری کند.
پرسش‌ها از متهم باید در خصوص جرم ارتکابی باشد، نه موضوعات دیگر. برای مثال، در اتهام سرقت، قاضی حق ندارد از متهم درباره اعتیاد او به مواد مخدر پرسش کند یا اینکه قبل از تفهیم اتهام، کاغذ سفید را در اختیار او قرار دهد تا در مورد گناهانی که تاکنون مرتکب شده است، بنویسد.
نمی‌توان از متهمان به طور جمعی تحقیق کرد و باید به صورت انفرادی از آنان تحقیق شود، مگر در مواردی که نیاز به مواجهه حضوری است.
رسیدگی در مرحله‌ی تجدیدنظر
در صورتی که قاضی دادگاه تحقیقات صورت‌گرفته توسط دادسرا را ناقص بداند یا مورد های تازه ای درمورد پرونده کشف کند، پرونده را برای تکمیل تحقیقات به دادسرا ارجاع می‌دهد یا خود اقدام به تکمیل تحقیقات می‌کند. به جز آراء مربوط به دیه‌ی کمتر از یک دهم دیه‌ی کامل، حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا یک میلیون تومان و شلاق تا ده ضربه، دیگر رای‌هایی که به دست قضات صادر می‌شوند قابل اعتراض و تجدیدنظر می‌باشند.
در پایان باید این نکته را هم اضافه کرد که حتی اگر متهم اتهام را قبول کند به این معنی نیست که تحقیقات خاتمه یافته است. ممکن است این اقرار متهم برای فرار سایر همدستان او از مجازات باشد و از طرفی اقرار متهم باید برای قاضی اقناع وجدانی حاصل کند و منطبق با محتویات پرونده باشد. پس با اولین پاسخ و بدون پرسش‌های دقیق نمی‌توان به تحقیقات خاتمه داد.
حقوق متهم در فرآیند پیگیری شکایت
متهم در تمام مراحل ثبت و پیگیری شکایت کیفری از حقوقی برخوردار است که شامل موارد زیر است:
1. متهم حق داشتن وکیل را دارد که این وکیل در تمام مراحل تحقیقات و رسیدگی و صدور رای در دادگاه حضور داشته باشد.
2. متهم حق سکوت دارد. یعنی حق دارد در برابر سوالات قاضی سکوت کند و صورت جلسه را نیز امضا نکند.
3. سوالاتی که از متهم پرسیده می شود باید مرتبط با جرم اتفاق افتاده باشد و کسی حق پرسیدن سوالات نامربوط را ندارد.
4. اگر پرونده ای دارای چند متهم باشد، نمی توان از متهمان به صورت جمعی تحقیق کرد. تحقیقات و پرسش ها باید از هر متهم به صورت انفرادی انجام شود. مگر در مواردی که مواجهه حضوری ضروری است.
این پست برگرفته از کتب و سایت های مختلف حقوقی می باشد
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.