جرم همیشه توسط یک نفر انجام نمی شود بلکه ممکن است افراد دیگری نیز در وقوع جرم دخالت کنند . که به مناسبت از آن ها تحت عنوان شریک جرم یا معاون جرم یاد می شود.
درواقع اگر جرم توسط یک نفر انجام شود به مرتکب آن مباشر جرم می گویند چنانچه کسی تصمیم به ارتکاب جرمی بگیرد و جرمی را مرتکب شود، مباشر جرم نامیده می شود. پس مباشر جرم، کسی است که خود به تنهایی جرمی را مرتکب شده است. فرضاً شخصی به تنهایی قصد سرقت موتورسیکلتی را داشته باشد و بدون کمک دیگری، آن را سرقت کند.
برای انجام فعل مجرمانه شخص مجرم و مباشر نقش مستقیم در ارتکاب بزه دارند، اما معاون جرم دخالت مستقیم در وقوع جرم ندارد بلکه به صورت غیر مستقیم دخالت می‌کند.
معاونت در جرم
معاونت یک کلمه عربی است که از مصدر ” عون ” به معنای مساعدت کردن و یاری رساندن ، گرفته شده است . در اصطلاح حقوقی معاونت در جرم یعنی اینکه فردی بدون دخالت مستقیم و تنها به صورت غیر مستقیم در وقوع جرم اثر گذاشته باشد ؛ به این فرد معاون در جرم گفته می‌شود. معاون جرم تنها به تحقق نتیجه اصلی جرم کمک می کند و کسی که عمل اصلی را در جرم انجام می‌دهد خود مرتکب است.
مثلا الف، ب را ترغیب به ضرب و شتم ج می‌کند. در این مثال الف معاون در جرم و ب مرتکب اصلی است که به او مباشر گفته می‌شود. البته این نکته را نباید فراموش کرد که معاون جرم باید نسبت به عمل مجرمانه مرتکب و اینکه با دخالتش می‌تواند در وقوع جرم اثر گذار باشد، آگاه باشد. بنابراین برای تحقق معاونت در جرم بین عمل مرتکب اصلی جرم و معاون جرم وحدت قصد وجود داشته باشد.
تفاوت معاون و شریک جرم چیست؟
تفاوت اساسی معاون جرم و شریک جرم آن است که معاون جرم در عملیات اجرایی جرم نقشی ندارد بلکه نقش وی در وقوع جرم فرعی است و وی با رفتار عامدانه و عالمانه به مجرم یا مجرمین اصلی کمک نموده و یا ارتکاب جرم را برای آنان تسهیل نموده است. شرکت یا معاونت، جرم جداگانه نیست بلکه کیفیاتی هستند برای مسبب حادثه و اگر قانونی بر جرم بودن عملی وضع و مجازاتی برای مرتکب تعیین شود به موجب قانون شریک و معاون هم تعقیب می‌شوند و اگر قانون راجع به جرمی نسخ شود مجرمیت شریک و معاون هم به موجب همان قانون از بین می‌رود.
چه کسانی معاون در جرم می باشند؟
الف- هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می شود.
در خصوص مصادیق معاونت یا عنصر مادی آن قانونگذار در ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مواردی را احصا کرده است که شامل تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع، دسیسه، فریب و نیرنگ، سوءاستفاده از قدرت، تهیه وسایل ارتکاب جرم، ارائه طریق ارتکاب جرم و تسهیل وقوع جرم می‌شود.
شرایط تحقق معاونت در جرم
برای تحقق معاونت ۶ شرط باید وجود داشته باشد
1. رفتار ارتکابی مباشر جرم باشد
بنابراین تحریک دیگری به رفتار هایی که به موجب قانون جرم نیست را نمی توان معاونت تلقی کرد . مثلا خود کشی جرم نیست بنابراین اگر الف ب را تحریک به خود کشی کند حتی در صورت وقوع خود کشی الف معاون در جرم نیست .
2. وحدت قصد
به این معنی که معاون و مباشر هر دو قصد ارتکاب جرم را داشته باشند . بنابراین اگر الف از ب تقاضای اسلحه کند و با تصور اینکه الف قصد شکار دارد اسلحه به وی بدهد ولی الف مرتکب قتل شود ب به دلیل عدم وحدت قصد معاون در قتل نیست .
3. زودتر بودن یا همزمان بودن عمل معاون نسبت به مباشر
بنابراین افعالی که بعد از ارتکاب جرم توسط مباشر انجام شده باشد مصداق معاونت نیست مانند اینکه بعد از ارتکاب جرم توسط الف ب با استفاده از سوءاستفاده از قدرت اجازه شکایت را به بزه دیده ندهد و از آن جایی که اقدام ب بعد از ارتکاب جرم بوده است معاونت در جرم نیست.
4. فعل معاون به اتمام رسیده باشد
به این معنی که فعل معاونت در مرحله شروع باقی نمانده باشد مثلا اگر کسی شروع به تحریک دیگری کند ولی موفق نشود نمی توان وی را به جرم معاونت در جرم مجازات کرد چرا که شروع به معاونت جرم نمی باشد .
5. عمل معاون موثر باشد
به این معنی که عمل معاون در انجام جرم توسط مباشر نقش موثر داشته باشد مثلا اگر الف ب را تحریک به ارتکاب جرم کند و ب متوجه تحریک الف نشده و جرم را انجام دهد معاونت تلقی نمی شود.
6. جرم توسط مباشر ارتکاب یابد یا شروع به اجراشود
بنابراین اگر الف ب را تحریک به قتل کند ولی ب اقدام به قتل نکند اقدام الف را نمی توان معاونت در جرم دانست اما اگر ب مرتکب قتل شود یا شروع به قتل کند الف حسب مورد معاون در قتل یا شروع به قتل است.
مصادیق معاونت در حقوق کیفری ایران
مصادیق حصری فعل معاونت طبق ماده ۱۲۶ ق.م.ا. موارد ذیل هستند:
⇐ ترغیب
⇐ تهدید
⇐ تطمیع
⇐ تحریک
⇐ دسیسه و فریب
⇐ ساختن وسایل ارتکاب جرم
⇐ سوءاستفاده از قدرت
⇐ تهیۀ وسایل ارتکاب جرم
⇐ ارائه طریق ارتکاب جرم
⇐ تسهیل وقوع جرم
رفتار مجرمانه معاونت در جرم
رفتارمجرمانه معاونت در جرم عبارت است از:
⇐ علم و آگاهی به اینکه در اجرای جرم اصلی به مجرم کمک می‌کند.
⇐ عمد و قصد ارتکاب فعل معاونت.
⇐ ماده ۱۲۶ ق.م.ا.مصوب ۹۲ مقرر می‌کند که برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد شرط است؛ بنابراین باید میان قصد معاون و افعالی که فاعل اصلی مرتکب می‌شود، وحدت کامل وجود داشته باشد.
⇐ وجود وحدت قصد لزوماً به معنی تبانی و مواضعۀ مجرم و معاون نیست بلکه همین اندازه که معاون بداند که مباشر قصد ارتکاب جرم دارد و او را برای رسیدن به هدفش یاری دهد و یا اینکه خود وی، مباشر را تحریک نموده و به ارتکاب جرم قاصد سازد، برای تحقق معاونت کافی است.
⇐ قابل ذکر است در معاونت وحدت قصد شرط است؛ اما تبانی شرط نیست.فعل معاونت حتی بی‌مقدمه و حین اجرای جرم هم ممکن است انجام شود مثل اینکه شخصی در حال نزاع با دیگری است و شخص ثالثی از راه می‌رسد و وی را در ضرب و جرح دیگری، مساعدت می‌نمایند.
مجازات معاونت در جرم
ماده ۱۲۶- اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند:
الف- هرکس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیفتر محکوم می شود.
ماده ۱۲۷- در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:
الف- در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه
ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش
پ- در جرائمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش
ت- در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایینتر از مجازات جرم ارتکابی
تبصره ۱- در مورد بند(ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.
تبصره ۲- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجراء نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند(ت) این ماده اعمال می شود.
ماده ۱۲۸- هرکس از فرد نابالغ به عنوان وسیله ارتکاب جرم مستند به خود استفاده نماید به حداکثر مجازات قانونی همان جرم محکوم می گردد. همچنین هرکس در رفتار مجرمانه فرد نابالغی معاونت کند به حداکثر مجازات معاونت در آن جرم محکوم می شود.
ماده ۱۲۹- هرگاه در ارتکاب رفتار مجرمانه، مرتکب به جهتی از جهات شخصی مانند صغر و جنون، قابل تعقیب نباشد یا تعقیب یا اجرای مجازات او به جهتی از این جهات، موقوف گردد تاثیری در تعقیب و مجازات معاون جرم ندارد.
معاونت در جرایم غیرعمدی
معاونت در جرایم غیرعمدی قابل تحقق نیست. جرایم غیرعمدی، چون مباشر قصد ارتکاب جرم را ندارد و اصلاً فعل انجام‌یافته برای او نامعلوم بوده است، درنتیجه قصد معاونت در فعلی که حتی برای مباشر مجهول است ناممکن خواهد بود.وحدت قصد که در معاونت شرط است به این معناست که بین قصد معاون و قصد فاعل جرم باید همانندی و مطابقت وجود داشته باشد و چون در جرایم غیرعمدی، عمدی وجود ندارد تا با عمد در معاونت مطابقت کند؛ بنابراین وحدت قصد بین معاون و فاعل جرم منتفی است.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.