قرارداد عاریه
عقد عاریه در قانون مدنی و همچنین عقد عاریه در فقه، به عنوان یک عقد معین نام برده شده است. یعنی اینکه این قرارداد در قانون مدنی و فقه شناخته شده است و قواعد و ضوابطی را برای استفاده از آن در نظر گرفته‌اند. بنابراین، اگر تمایل دارید از این قرارداد و این شیوه از توافق استفاده کنید، ناچار خواهید بود که به قواعد مربوط به این قرارداد نیز توجه داشته باشید.
تعریف قرارداد عاریه در ماده 635 قانون مدنی بیان می‌شود. این ماده، عاریه را یک عقد یا توافق در نظر می‌گیرد. بنابراین، لازم است که برای تنظیم متن این توافق نیز به تمام اصول و شرایط صحت قراردادها توجه شود. علاوه براین، در ماده 635 قانون مدنی آمده است که به موجب قرارداد عاریه ، شخصی به شخص دیگری اجازه می‌دهد که به صورت رایگان و مجانی از منافع مال او بهره مند شود. یعنی اینکه از مال او نفع ببرد و به صورت موقتی از منافع آن مال استفاده کند.
برای مثال ممکن است که همراه با خواهر خود به یک مهمانی دعوت شده باشید و خواهر شما تمایل داشته باشد که از جواهرات شما در آن مهمانی استفاده کند. در این حالت، شما با خواست و رضایت، جواهرات خود را در اختیار خواهرتان می‌گذارید و به او اجازه می‌دهید که در طول مدت مهمانی از آن‌ها استفاده کند. بدون شک، این اقدام را نیز به رایگان و مجانی انجام می‌دهید. در چنین شرایطی گفته خواهد شد که جواهرات شما حکم مال عاریه‌ای را دارد و ناخودآگاه میان شما و خواهرتان یک قرارداد عاریه برقرار شده است.
عقد عاریه
شرایط مورد عاریه
برای این که عاریه به درستی واقع شود، مورد عاریه باید دارای شرایط زیر باشد:
1- منفعت مورد عاریه باید معلوم و معین باشد:
بنا بر ماده 190 قانون مدنی، موضوع معامله باید معین باشد. این شرط از جمله قواعد عمومی قراردادها است، اما در عاریه که مبتنی بر احساس و مسامحه است، قابلیت تعیین و علم اجمالی کافی است.
قرارداد عاریه یکی از معاملات به معنای اعم است بنابراین مالی که مورد عاریه قرار می‌گیرد، هرگاه دارای منفعت منحصر باشد، مانند فرش که برای گستردن است یا صندلی که برای نشستن، لازم نیست منفعتی که منظور از عاریه است، در عقد تعیین شود.
اما چنانکه مال مورد عاریه دارای منافع متعدد است، مانند کتاب خطی منحصر به فرد، که می‌توان آن را مطالعه کرد و نیز می‌توان از روی آن استنساخ کرد یا اینکه آن را مورد عکس‌برداری قرار داد؛ یا زمینی که بتوان در آن زراعت و درختکاری کرد یا در آن بنایی ساخت، در این قبیل موارد اگر منظور عاریه‌دهنده به خصوص یکی از آن منافع باشد، باید آن را در عقد تصریح کرد.
هرگاه منفعت معینی منظور معیر نیست بلکه تمامی انتفاعات نزد او مساوی است و بردن انتفاعات متعدد را هم اجازه می‌دهد، می‌تواند به طور اطلاق آن را به عاریه دهد. در این صورت عاریه‌گیرنده از هر یک از انتفاعات مال مورد عاریه می‌تواند بهره‌مند شود اما نمی‌تواند از منفعت نادری که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، استفاده کند، زیرا انتفاع مزبور مورد نظر و اجازه عاریه‌دهنده نبوده است. بنابراین در صورتی که منظور از عاریه دادن مالی، انتفاع نادر آن باشد، باید در عقد تصریح شود.
2- منفعت مورد ارایه باید عقلایی و مشروط باشد:
این شرط نیز در زمره قواعد عمومی قرار دارد. بنابر ماده 215 قانون مدنی «مورد معامله باید مالیت داشته باشد و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد».
در عاریه مانند اجاره و حق انتفاع، در حقیقت منفعت مورد عقد قرار می‌گیرد و به همین دلیل، منفعت مورد عقد عاریه، باید عقلایی و مشروع باشد. چون ممکن است شیء واحدی دارای چندین منفعت باشد که بعضی مشروع و بعضی دیگر غیرمشروع است.
3- مورد عاریه در برابر انتفاعی که اذن داده شده است، باید قابل بقا باشد:
چنانکه در ماده 637 قانون مدنی آمده است: «هر چیزی که بتوان با بقای اصلش از آن منتفع شد، می‌تواند موضوع عقد عاریه قرار گیرد». بنابراین خوراکی را برای خوردن نمی‌توان عاریه داد، اما برای نمایش دادن در فروشگاه امکان دارد.
اوصاف عقد عاریه
۱ – عقدی اذنی و عهدی است.
۲ – عقد عاریه ایجاد حق نمی کند بلکه صرفا استفاده دیگری از مال را مباح می کند.
۳ – عقدی مجانی و بلاعوض است.
البته در آن می توان شرط عوض قرار داد
۴ – عقد جایز است.
۵ – عقدی رضایی است.
۶ – عقدی مبتنی بر مسامحه است.
۷ – موضوع عاریه باید از اموال قابل بقاء باشد.
قرارداد عاریه
وظایف و تعهدات معیر (عاریه‌دهنده)
1- مسئولیت نداشتن معیر در خسارت‌های احتمالی.
«هرگاه مال مورد عاریه دارای عیوبی باشد که برای مستعیر خساراتی وارد کند، معیر مسئول خسارات نخواهد بود، مگر اینکه عرفاً مسبّب محسوب شود. (مفاد ماده 639 قانون مدنی)
مسئولیت نداشتن معیر به این جهت است که او قصد نیکوکاری داشته است؛ مگر اینکه عرفاً مسبب محسوب شود؛ به عنوان مثال اتومبیلی را که فاقد ترمز است، عاریه دهد که در صورت تصادف مستعیر، شخص عاریه‌دهنده ضامن است.
2- مخارج نگاهداری مال مورد عاریه.
هزینه‌هایی برای بقای مال عارض می‌شود، مثل رفع خرابی سقف اطاق و رفع گرفتگی چاه که به عهده مالک و معیر است و نمی‌توان آن را بر دیگری تحمیل کرد. «مخارج لازم برای انتفاع از مال عاریه به عهده مستعیر است و مخارج نگهدای آن تابع عرف و عادت است، مگر اینکه شرط خاصی شده باشد». (مفاد ماده 646 قانون مدنی)
بنابراین هزینه‌های انتفاع مثل استعمال بنزین و روغن در اتومبیل یا هزینه نگهداری مثل هزینه پارکینگ بر عهده مستعیر است اما هزینه بقا ماشین مثل تعمیرات اساسی و کلّی موتور اتومبیل بر عهده مالک خواهد بود؛ مگر اینکه بر خلاف آن توافق شده باشد.
قرارداد عاریه
وظایف و تعهدات مستعیر (عاریه‌گیرنده)
1- محافظت از مال مورد عاریه.
عاریه‌گیرنده باید از مال مورد عاریه محافظت کند تا اینکه آن را به صاحبش برگرداند و چون مال مزبور برای انتفاع است، ید مستعیر امانی است؛ بنابراین مجاز به تعدی و تفریط در مورد مال مورد عاریه نیست، به عنوان مثال اگر حیوانی را به عاریه می‌گیرد، باید آب و غذایش را به موقع بدهد.
«مستعیر ضامن تلف یا نقصان مال عاریه نیست؛ مگر در صورت تفریط یا تعدی» (مفاد ماده 640 قانون مدنی)
بنابراین اگر تعدی و تفریط نکند و خسارتی به مال وارد شود، چون او امین محسوب می‌شود، ضامن نخواهد بود.
2- بهره‌برداری متعارف.
عاریه برای انتفاع مجانی است اما باید به طور متعارف باشد، به عنوان مثال از حیوان سواری، نمی‌توان به عنوان بارکشی استفاده کرد.
3- ممنوعیت در تصرف غیر.
«مستعیر نمی‌تواند مال عاریه را به هیچ نحوی به تصرف غیر دهد؛ مگر به اذن معیر. در غیر این صورت تعدی محسوب می‌شود و ضامن خواهد بود.» (مفاد ماده 647 قانون مدنی)
عقد عاریه
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.