قمار و بخت آزمایی یکی از جرایمی است که در سال های اخیر دارای رشد صعودی بوده است. ما در این نوشتار قصد داریم تا شما را با مفهوم قمار و بخت آزمایی و مجازات آن آشنا نماییم.

منظور از قمار و بخت آزمایی چیست؟

قِمار یا قماربازی نوعی بازی است که در آن شرط می‌شود بازنده مالی را به برنده پرداخت کند. همه فقها می‌گویند قمار حرام است؛ البته شرط‌بندی در مسابقات سوارکاری، تیراندازی و شمشیربازی را قمار به حساب نمی‌آورند. به فتوای فقها، بازی با آلات قمار (وسایل قماربازی)، چه به صورت شرط‌بندی و چه بدون آن، حرام است.

آلات قِمار به ابزارهایی می‌گویند که غالبا به‌ منظور قماربازی استفاده می‌شوند. برای تشخیص آلت قمار باید به عرف رجوع کرد چرا که مکان و زمان برای تشخیص این آلات اهمیت ویژه ای دارد. مثلا الآن نمی شود به آلت قمار بودن شطرنج به علت این که در جامعه عرب آلت قمار بوده حکم کرد.

بسیاری از فقها اصل ملاک قماربازی را توأم بودن آن با برد و باخت و شرط بندی می دانند، حتی اگر بازی با آلات قمار نباشد; مانند فوتبال که فی نفسه حرام نیست اما اگر با شرط بندی و برد و باخت مالی همراه باشد، قمار شمرده شده، حرام می گردد.

تبیین جرم قمار بازی

این جرم از سه عنصر قانونی، مادی و معنوی تشکیل شده است که در زیر به آنها اشاره می کنیم:

الف- عنصر قانونی

«قماربازی با هر وسیله‌ای ممنوع و مرتکبین آن به یک تا شش ماه حبس و یا تا (74) ضربه شلاق محکوم می‌شوند و در صورت تجاهر به قماربازی به هر دو مجازات محکوم می‌شوند.» (ماده 705 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات)

ب- عنصر مادی جرم

بازی کردن با آلات قمار برای برد و باخت و تجاهر به قمار بازی و شرط برد و باخت از عناصر و ارکان لازم تشکیل دهنده بزه موضوع این ماده است. ضرورتی ندارد که انجام عمل قمار، منتج به نتیجه شود و صرف بازی کردن برای تحقق این جرم کافی است. شرط مباشرت: شرط تحقق بزه قماربازی، این است که مرتکب خود در عملیات قمار بازی شرکت کند.

ج- عنصر معنوی جرم

سوءنیت عام به معنی عمد و قصد انجام عمل مجرمانه و سوءنیت خاص به معنی قصد تحصیل یا بردن مال یا وجوه طرف یا اطراف مقابل عمل قمار شرط تحقق این جرم است.

جعاله و قمار یکی نیستند

جعاله و قمار تفاوت ها و شباهت هایی با یکدیگر دارند

الف- شباهت های جعاله با قمار

1. صیغه ای که در قمار و جعاله بیان می شود هر دو شبیه به یکدیگر می باشد؛ مثلاً گفته می شود که هر کسی بتواند این کار را انجام دهد فلان چیز برای او می شود

2. در جعاله و قمار عوضی که برای آن قرار داده می شود؛ ما از تحقق پیدا کردن آن بی خبر هستیم. در جعاله و شرط بندی مشخص نمی باشد که چه کسی مستحق دریافت مال است. البته این مخصوص جعاله عام است که عامل آن مشخص نیست.

ب- تفاوت های جعاله و قمار

در جعاله وجود عوض و یا مال شرط است ولی در شرط بندی وجود عوض شرط نمی باشد.

تفاوت شرط بندی با بخت آزمایی

⇐ در قمار و شرط بندی کشیدن ‌نقشه و داشتن مهارت الزامیست در صورتی که در بخت‌آزمایی اینگونه نمی باشد.

⇐ بخت آزمایی بین دو نفر اتفاق نمی‌افتد بلکه باید تعداد بالایی باشند ولی در قمار بین دو یا چند نفر اتفاق می افتد.

انواع قمار بازان

قماربازان همگی در یک طبقه قرار نمی گیرند و به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

الف- قماربازان تفریحی

این قماربازان بیشتر بخاطر تفریح قمار می کنند و عموما این کار را با دوستان خود انجام می دهند. آن ها توان مالی خود را به خاطر برد به خطر نمی اندازند و ریسک های بزرگ انجام نمی دهند. این افراد باخت را به عنوان قسمتی از بازی می پذیرند و باخت های خود را تعقیب نمی کنند. قماربازی آن ها در امور مربوط به کار یا زندگی خانوادگی شان دخالتی ندارد.

ب-قماربازان حرفه ای

قماربازان حرفه ای به خاطر درآوردن پول قمار می کنند، نه برای هیجان یا احتراز از مشکلات یا گریختن از آن ها. آن ها تمرکز و دقت فوق العاده زیادی از خود نشان می دهند و ریسک های غیر لازم را قبول نمی کنند. آن ها معمولا هنگامی که جلو هستند قمار را متوقف می سازند. بسیاری از معتادان به قمار ادعا می کنند که قماربازان حرفه ای هستند.

اما واقعیت این است که قماربازان حرفه ای مسائل و مشکلاتی ندارند که ناشی از قمار باشد. در پایان ماه یا سال، آن ها همیشه جلو هستند در حالی که معتادان به قمار تقریبا همیشه عقب افتاده اند. البته به این نکته  توجه داشته باشید که اکثر این “قماربازان حرفه ای” نیز در طی زمان دچار اعتیاد به قمار می شوند و  به تدریج همان مشکلات را تجربه خواهد کرد.

پ- قماربازان پاتولوژیک

این افراد شدیدا به قمار اعتیاد دارند، آن ها در برابر تکانه‌ها یعنی وسوسه‌های مربوط به انجام عمل قمار قدرت مقاومت ندارند. این افراد بدون انجام قمار در زندگی خود تنش یا تحریک زیادی را تجربه می کنند در حالیکه با وجود آن احساس لذت و رضایت می‌کنند. این قماربازان می توانند به دلیل باخت های بزرگ مشکلات مالی و خانوادگی بسیاری را به زندگی خود تحمیل کنند. این افراد برای درمان حتما به مراجعه به روانشناس و تکمیل دوره های روان درمانی نیاز دارند.

احکام قمار بازی

1. خوردن غذایی که از راه قِمار به‌دست آمده، حرام است.

2. شهادت قمارباز پذیرفته نمی‌شود.

3. یادگیری قماربازی حرام است.

مالی که از راه قمار به دست آمده، مشروع نیست و باید به صاحبش بازگردانده شود.

انواع بازی‌های قمار در فضای مجازی

الف- پیش بینی مسابقات ورزشی

در این گونه سایت‌ها که اخیراً در حال گسترش روز افزون است، افراد با عضو شدن و پرداخت مبالغی قادر به پیش بینی مسابقات ورزشی به خصوص مسابقات فوتبال می‌شوند.

افرادی که در این مسابقات شرکت می‌کنند و دایر کنندگان این سایت‌ها مجرم می‌باشند و افرادی که از این راه اموالی را به دست آورده‌اند باید آن را به صاحبانشان مستردد نمایند.

ب- مسابقات پیامکی

این مسابقات در قالب سؤال و جواب برگزار می‌گردد. روال کار این گونه مسابقات بدین گونه است که افراد با جواب دادن به سؤالی که اصولاً خیلی آسان طرح می‌شود وارد مرحله قرعه کشی مسابقه می‌شوند.

در واقع اگر هزینه جوایزی که به برندگان اهدا می‌شود از محلی غیر از پول شرکت کنندگان در مسابقه باشد به نظر می‌رسد شرکت در این مسابقات مشکل شرعی نداشته باشد.

پ- مسابقات قرعه‌ای (بخت آزمایی)

اساس شکل گیری این مسابقات قرعه و احتمال است و اصولاً شرکت کنندگان در این مسابقات به مهارت و فعالیت خاصی نمی‌پردازند؛ بلکه با پرداخت مقداری هزینه شانس و اقبال خود را امتحان می‌کنند. بخت آزمایی که در اصطلاح انگلیسی به آن لاتاری گفته می‌شود، نوعی قمار دسته جمعی است که به علت جذابیت جوایز آن در حال رواج و گسترش روز افزون می‌باشد.

آثار قمار

استفاده از قمار باعث می‌شود که فرد انحطاط اخلاقی پیدا کند و سودی را که از این عمل به دست می‌آورد برای آن، شیرین و جذاب باشد و دیگر به سمت کارهای تولیدی گرایشی نداشته باشند و همچنین چرخه های تولید و اقتصاد کشور به خطر می افتد و دچار افت گردد و این قمار بدون اینکه کوچکترین سودی برای جامعه و کشور داشته باشد اتفاق می افتد.

 بعضی از آنها دچار لغزش و خطا شده و تمام دارایی خود را در این راه از دست میدهند که در بعضی از آنها باعث خودکشی می گردد چه بسا بوده در طول سالها میلیاردها پول از ثروت مردم جهان در این راه از بین رفته است

مجازات قمار بازی

قانون ۷۰۵: «قماربازی با هر وسیله‌ای ممنوع و مرتکبین آن به یک تا شش ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شوند و در صورت تجاهر به قماربازی به هر دو مجازات محکوم می‌شوند».

ماده ۷۰۶: «هر کس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بخرد یا حمل یا نگهداری کند به یک تا سه ماه حبس یا تا ۵۰۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال جریمه نقدی محکوم می‌شود».

ماده ۷۰۷: «هر کس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بسازد یا بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد یا از خارج وارد کند یا در اختیار دیگری قرار دهد به سه ماه تا یک سال حبس و یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود».

ماده ۷۰۸: «هر کس قمارخانه دایر کند یا مردم را برای قمار به آنجا دعوت نماید به ۶ ماه تا دو سال حبس و یا از ۳ میلیون تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود».

ماده ۷۰۹: «تمام اسباب و نقود متعلق به قمار حسب مورد معدوم یا به عنوان جریمه ضبط می‌شود، اشخاصی که در قمارخانه‌ها یا اماکن برای صرف مشروبات الکلی موضوع مواد (۷۰۱) و (۷۰۵) قبول خدمت کنند یا به نحوی از انحاء به دایرکننده این قبیل اماکن کمک کنند معاون محسوب می‌شوند و مجازات مباشر در جرم را دارند ولی دادگاه می‌تواند نظر به اوضاع و احوال و میزان تاثیر عمل معاون مجازات را تخفیف دهد».

ماده ۷۱۱: «هرگاه یکی از ضابطین دادگستری و سایر مامورین ذ‌‌‌‌‌‌ی‌صلاح از وجود اماکن مذکور در مواد (۷۰۴) و (۷۰۵) و (۷۰۸) یا اشخاص مذکور در ماده (۷۱۰) مطلع بوده و مراتب را به مقامات ذیصلاح اطلاع ندهد یا برخلاف واقع گزارش نمایند در صورتی که به موجب قانونی دیگر مجازات شدیدتری نداشته باشند به سه تا شش ماه حبس یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود».

ملاک آلت قمار

تا زمانی که با پاسور، بُرد و باخت و قماربازی نشود مصداق آلات قمار محسوب نمی‌شود.

مرجع رسیدگی‌کننده  قضایی به جرم قمار

  مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرم قمار، دادگاه‌های عمومی هستند. پرونده های قمار بعد از دادسرا، به این دادگاه‌ها ارسال می‌گردد.

جرم قمار دارای جنبه عمومی است و دادستانی هرلحظه که شاهد چنین تخلفی باشد، و یا گزارش وقوع این جرم را دریافت کتد، می‌تواند ورود پیدا کند و برخورد قانونی لازم را انجام دهد.

رد مال به مال‌باختگان در جرم قمار

در جرم قمار و هم چنین شرط بندی اعم از شرط بندی و قمار در فضای حقیقی یا مجازی تنها در صورتی امکان رد مال وجود داردکه فرد اغفال شده و کاری را سهواً و از روی جهل به موضوع  انجام داده باشد. لیکن چنانچه مال‌باخته در جرم شرط‌بندی سهیم باشد و با علم به موضوع و با قصد شرط‌بندی این کار را انجام داده باشد، مجرم تلقی می گردد و با او نیز برخورد می شود.

دلایل رو آوردن افراد به قمار

1. اشتیاق برای به دست آوردن پول هرچه بیشتر

2. عوامل روان شناختی نظیر مشکلات روحی- روانی که فرد برای فرار از آن ها به قمار پناه می آورد.

3. عوامل اجتماعی نظیر تحسین دوستان هنگام برد و به دست آوردن پول های کلان

4. باخت میلیمتری : باخت میلیمتری یکی از قوی‌ترین پاداش‌هایی که علم روان‌شناسی تا به امروز شناسایی کرده است. باخت میلیمتری یعنی شخص در شرایطی ببازد که به برد بسیار نزدیک بوده‌ است. در بازی‌های مهارتی باخت میلیمتری تاثیر بسیاری دارد زیرا به فرد این بازخورد را می‌دهد که به برد بسیار نزدیک بوده‌ است و اگر کمی بر تلاش خود اضافه کند برنده خواهد شد، بنابر این فرد این انگیزه را پیدا می‌کند که به تلاشش بیفزاید تا دفعه بعد برنده شود، باخت میلیمتری انگیزه برای تلاش بیشتر را شدیدا تقویت می‌کند و امید افراد را برای برنده شدن در دفعه بعد بالا می‌برد.

5. بررسی ها نشان داده این اثر به قدری قوی است که گاهی پاداش حاصل از باخت میلیمتری از پاداش برنده‌شدن هم بیشتر است. لذا بیشتر آن چیزهایی که از چشم شما باخت و شکست دیده می‌شود، از چشم یک قمارباز باخت میلیمتری است همین امر باعث می شود که او روز به روز بیشتر برای رسیدن به برد تلاش کند.

مقالات مرتبط

شرط بندی (گروبندی) و قمار اینترنتی – جرم شرط بندی – شرط بندی در فوتبال – وکیل شکایت از سایت های شرط بندی – وکیل بهروز زارع مجازات انواع بازی های قمار در فضای مجازی – مجازات قمار و شرط بندی – قاسم نجفی بابادی قمار و شرط بندی اینترنتی در قانون مجازات اسلامی – قاسم نجفی بابادی اسپرید بتینگ چیست؟ – قاسم نجفی بابادی