فسخ قرارداد از طریق دادگاه همانطور که گفتیم درواقع همان تایید فسخ قرارداد است یعنی قاضی دادگاه با بررسی دلایل و مدارک خواهان، در صورتی که فسخ قرارداد درست انجام شده باشد و شرایط فسخ اعمال شده باشد حکم به تایید فسخ قرارداد صادر می کند.
این حکم جنبه اعلامی دارد یعنی قاضی دادگاه در حکم خود اعلام می نماید که قرارداد فسخ شده است.
دلیل آن هم این است که قاضی نمی تواند در اراده معاملاتی افراد دخالت کند و صرفا فسخ قرارداد را تایید و اعلام می نماید نه اینکه افراد را به فسخ قرارداد ملزم کند.
بنابراین طرح چنین دعوایی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست است که از دفتر خدمات قضایی ارسال می شود و رسیدگی به این دعوی هم مستلزم برگزاری جلسه رسیدگی و دعوت از طرفین است و رای صادره قابلیت اعتراض (واخواهی، تجدیدنظر و فرجام خواهی) را دارد.
در صورتی که محکوم علیه که ملزم به اجرای حکم است از انجام آن خودداری ورزد می توان از طریق واحد اجرای احکام دادگاه نسبت به اجرای آن اقدام کرد و به آثار و نتایج ناشی از فسخ رسید مثلا در حالتی که شخص مکلف به بازگرداندن مبلغی به دلیل فسخ قرارداد است مثل سایر حکم های مالی می توان اموال وی را توقیف کرد یا او را ممنوع الخروج نمود.
فسخ قرارداد بدون مراجعه به دادگاه
اراده یک جانبه به منظور انحلال قرارداد و تعهد بوده و نوعی ایقاع است. در فسخ قرارداد طرف مقابل قرارداد به صورت مستقل و بدون لزومی به رضایت شخص دیگر قادر است حق فسخ خود را اعمال کرده و این عمل را ایقاع می‌گویند.
فسخ قرارداد بدون وجود ادله قانونی از طرف هیچ یک از طرفین امکان‌پذیر نبوده و هر کدام از طرفین قرارداد که تصمیم را داشته باشد، می‌بایست خسارت فسخ را پرداخت نماید. اشخاص به هیچ عنوان حق ندارند به صورت یک جانبه معامله را فسخ کنند و حق فسخ در شرایطی امکان پذیر است که این حق برای اشخاص در قراردادها قید شده باشد.
پس درواقع فسخ قرارداد بدون مراجعه به دادگاه امکان پذیر نیست
شرایط فسخ قرارداد
مطابق ماده ۲۱۹ قانون مدنی، هرگاه طرفین یا یکی از آنها به هر دلیلی قصد داشته باشند که قرارداد یا معامله‌ای که انجام داده‌اند را لغو یا خاتمه دهند، لازم است که به تعهدات خود عمل نموده و شرایط مربوطه را رعایت کنند.
در این مواقع، امکان فسخ معامله و پایان دادن به حیات آن وجود دارد، با شرط آنکه شرایط لازم برای فسخ رعایت شده باشد که در این بخش به آنها پرداخته شده است.
⇐ یکی از این شرایط این است که معامله به نحو معمول و معتبر صورت گرفته باشد، بدین معنا که معامله ممکن است به صورت عقد لازم یا جایز انجام شده باشد. به موجب ماده ۱۸۵ قانون مدنی، عقد لازم عقدی است که طرفین حق فسخ آن را نداشته باشند، به جز در مواردی که فسخ مجاز است.
⇐ از طرف دیگر، عقد جایز عقدی است که هر یک از طرفین هر زمانی که بخواهند، می‌توانند قرارداد را مختل کنند. بنابراین، در این حالت شرایط خاصی برای فسخ لازم نیست.
⇐ شرط دیگر برای فسخ معامله، وجود حق فسخ در قرارداد یا با رضایت طرفین است. به این ترتیب، طرفین می‌توانند با در نظر گرفتن حق فسخ معامله و شرایط آن، برای خود یا طرف مقابل یا شخص ثالث، حق فسخ را مد نظر قرار دهند.
⇐ با این حال، مطابق ماده ۴۰۱، در این نوع حق فسخ که به آن “خیار شرط” گفته می‌شود، باید حتماً مدت مشخص شود، در غیر این صورت هر دو شرط و معامله باطل است.
⇐ همچنین، در برخی موارد، قانونگذار مستقیماً حق فسخ را برای طرفین قرارداد تعیین کرده تا از ورود ضرر و زیان به آنها جلوگیری کند. حق فسخ قانونی شامل خیاراتی مانند خیار عیب، خیار حیوان، خیار شرط، تاخیر ثمن، خیار وصف، خیار غبن، خیار مجلس، تدلیس، تبعض صفقه و خیار تخلف شرط است که از این میان، خیار غبن، عیب، تدلیس و خیار تخلف از وصف، فوری هستند.
⇐ برای اعمال خیارات قانونی، طرفین نیازی به اسقاط کافیه خیارات یا هر عمل حقوقی دیگری ندارند. همچنین، فسخ یک عمل حقوقی است و بنابراین برای موثر بودن آن، اعلام اراده فسخ به ترتیب قانونی نیاز است، مانند ارسال اظهارنامه به طرف مقابل.
اختیارات فسخ قرارداد
شرایط فسخ قرارداد به اختیاراتی بستگی دارد که در متن قرارداد به آن اشاره شده است و این اختیارات به عنوان اختیارات حقوقی به طرفین معامله اعطا شده‌اند. به طور کلی، این اختیارات حقوقی به طرفین این امکان را می‌دهند که در شرایط خاصی که در قرارداد مشخص شده‌اند، قرارداد را فسخ کنند و از مسئولیت‌های ادامه معامله مبرا شوند. این اختیارات عبارتند از:
1. خیار غبن: در صورتی که یکی از طرفین معامله از راه‌های فریب و گمراه‌کننده عمل کند، طرف دیگر حق خیار غبن را دارد که به او این اختیار را می‌دهد تا قرارداد را فسخ کند.
2. خیار مجلس: اگر طرفین معامله به توافق نرسیده باشند، اختیار خیار مجلس به هر یک از طرفین این امکان را می‌دهد که قرارداد را فسخ کنند.
3. خیار شرط: در صورتی که در قرارداد مدت زمان برای فسخ تعیین شده باشد، طرفین معامله می‌توانند در این مدت زمانی با اعمال این شرط، قرارداد را فسخ کنند.
4. خیار تدلیس: اگر ارزش مال یا ملک بیشتر از آنچه که در معامله نشان داده شود، طرفین معامله اختیار تدلیس دارند که به یکی از طرفین این امکان را می‌دهد تا قرارداد را فسخ کند.
5. خیار تخلف شرط: اگر یکی از طرفین به شرایط خاصی تعهد کند اما قادر به انجام آن تعهد نشود، طرف مقابل حق خیار تخلف شرط را دارد که این اختیار او را برای فسخ قرارداد فراهم می‌کند.
6. خیار عیب: در صورتی که ملک عیب و ایرادی داشته باشد که فروشنده از آن اطلاعی نداشته باشد، خریدار حق خیار عیب را دارد که این امکان را به او می‌دهد تا قرارداد را فسخ کند و از مسئولیت‌های خریداری خود مبرا شود.
انواع و روش‌های فسخ قرارداد
1. یکی از روش ها شرایط فسخ معامله از طرف فروشنده می باشد به این صورت که:
در مواردی که یک معامله بیعی انجام می‌شود، ممکن است فروشنده به دلایل مختلف تمایل به فسخ آن داشته باشد. در این شرایط، او می‌تواند با رعایت شرایط معین، بیع را لغو کرده و از تعهدات خود خارج شود.
همانطور که پیش‌تر بیان شد، معامله در دو حالت از طرف فروشنده می‌تواند فسخ شود. در مواردی که حق فسخ در خود قرارداد معامله درج شده باشد، یعنی در خیار شرط، شرایط استفاده از آن به عهده خود طرفین می باشد.
در مواردی که قانونگذار حق فسخی را برای فروشنده در نظر گرفته، شرایط اعمال آن نیز تعیین شده است. در این بخش از مقاله، شرایط فسخ معامله از سوی فروشنده برای هر یک از خیارهای فسخ بررسی شده است.
مطابق با ماده ۳۹۶ قانون مدنی، یکی از مواردی که فروشنده می‌تواند حق فسخ را اعمال کند، خیار مجلس است. طبق ماده ۳۹۷ قانون مدنی، طرفین تا زمانی که در جلسه عقد حاضر و تفریق نشده‌اند، حق فسخ معامله را دارند.
بنابراین شرط اعمال خیار مجلس از سوی فروشنده، این است که طرفین در جلسه عقد حضور داشته و آن را ترک نکرده باشند. یکی از دیگر موارد فسخ معامله از سوی فروشنده، خیار تاخیر ثمن معامله از سوی خریدار است. برای اعمال این حق فسخ، باید شرایط ماده ۴۰۲ رعایت شود که عبارتند از:
۱-معامله به صورت مبیع عینی یا در حالت آن باشد.
۲-مدتی برای پرداخت یا تحویل معامله تعیین نشده باشد.
۳-سه روز از تاریخ عقد معامله گذشته باشد.
۴-هیچ یک از طرفین کالا را تحویل نکنند و هیچ یک از طرفین مبلغ کامل را پرداخت نکنند.
مطابق با ماده ۴۱۶ قانون مدنی، اگر فروشنده کالا را با قیمتی کمتر از نرخ روز بفروشد و این تفاوت قیمت به طور فاحش باشد، او اختیار دارد که معامله را فسخ کند.
اعمال این نوع حق فسخ یعنی خیار غبن نیز دارای شرایطی می باشد که از جمله آنها می‌توان به فوری بودن و غیرقابل مساحمه بودن تفاوت قیمت اشاره نمود.
توجه به این نکته مهم است که این نوع خیار برای خریدار نیز وجود دارد، و او هم می‌تواند با رعایت شرایط مذکور، معامله را فسخ نماید.
2. یکی دیگر از شرایط فسخ معامله از طرف خریدار می باشد به صورت که:
قانونگذار حق فسخ معامله را برای خریدار تعیین کرده است، به گونه‌ای که در مواردی که بر اثر انجام معامله، خریدار به ضرر و زیانی بیفتد، او می‌تواند معامله را فسخ کند. این فسخ معامله به شرط رعایت شروطی انجام می‌شود. در این بخش از مقاله، شرایط فسخ معامله از طرف خریدار مورد بررسی قرار گرفته است.
همانطور که در قسمت گذشته ذکر شد، یکی از حقوق فسخ معامله، خیار مجلس است که به طبق ماده ۳۹۷ قانون مدنی، این حق برای هر دو طرف معامله، یعنی هم فروشنده و هم خریدار، در نظر گرفته شده است.
بنابراین، خریدار می‌تواند تا زمانی که طرفین در مجلس عقد حضور دارند و آن را ترک نکرده‌اند، معامله را لغو کند.
یکی از حقوق منحصر به فرد برای خریدار، خیار حیوان است که به طبق ماده ۳۹۸ قانون مدنی، این حق فقط در مواردی که مبیع حیوان استفاده شده باشد، اعمال می‌شود و خریدار می‌تواند ظرف سه روز از زمان خرید، معامله را لغو کند.
در اینجا، شرط اعمال این حق فسخ، این است که مبیع باید حتماً حیوان باشد و همچنین خریدار باید ظرف سه روز از اعلام مشکل به فروشنده، معامله را فسخ کند. این نوع حق فسخ فقط در معاملات مربوط به خرید و فروش حیوانات معتبر است.
هرگاه خریدار یک مالی را که فقط شنیده و ندیده، خریداری کند و بعداً متوجه شود که کالا معیوب است، مطابق ماده ۴۲۳ قانون مدنی، او حق فسخ معامله را دارد. شرط اعمال این حق، یعنی خیار عیب، این است که عیب در زمان خرید وجود داشته باشد و یا اگر آشکار است، خریدار از آن اطلاع نداشته باشد.
همچنین، فسخ معامله بر اثر وجود عیب، به عنوان یک حق فوری در نظر گرفته می‌شود و خریدار باید پس از آگاهی از مشکل، برای فسخ معامله اقدام کند.
همچنین، در مواردی که خریدار تعهد می‌کند که شرطی را انجام دهد و به آن عمل نکند، فروشنده بر اساس مواد ۲۳۴ تا ۲۳۵ حق فسخ معامله را خواهد داشت. طبق ماده ۴۳۹، اگر فروشنده به هر نحوی از سوی طرف دیگر فریب داده شود، می‌تواند معامله را فسخ کند.
فوری بودن اعمال حق فسخ، شرط ضروری برای استفاده از این نوع خیار، یعنی خیار تدلیس، محسوب می‌شود که این حق، برای خریدار نیز در نظر گرفته شده است.
آثار فسخ قراردادها
اثر فسخ از زمان اعمال آن نسبت به آینده است یعنی از ابتدا عقد را باطل نمی کند و اثر آن قهقرایی و مربوط به گذشته نیست.
بعنوان مثال تا زمانی که قرارداد فروش خودرو فسخ نشده، خریدار مالک آن است و می تواند هر نوع تصرفی که می خواهد در آن بکند مثلا اتومبیل را اجاره بدهد و متقابلا فروشنده نیز مالک بهای آن است و می تواند پول حاصل از معامله را به هر نحوی که می خواهد مصرف کند.
اما با فسخ مالکیت خودرو و قیمت آن به فروشنده و خریدار برمی گردد اما هر سودی که در طول مدت انعقاد قرارداد تا فسخ آن به طرفین رسیده متعلق به خود آنها می باشد مثل درآمدی که خریدار از اجاره خودرو داشته یا سود بانکی که فروشنده از سپرده کردن ثمن خودرو بدست آورده است.
نحوه طرح دعوی اعلام فسخ قرارداد
مرحله اول: ارسال اظهارنامه
حق فسخ قرارداد یک‌طرفه است و تنها نیاز به اراده یک طرف دارد. در صورت داشتن حق فسخ در قرارداد، نیازی به توافق و رضایت طرف مقابل نیست. بنابراین، اگر شما حق فسخ را در قرارداد دارید، باید ابتدا اراده خود را برای فسخ معامله به طرف مقابل اعلام کنید.
این اعلام معمولاً از طریق ارسال اظهارنامه به طرف قرارداد صورت می‌گیرد. به طور خاص، ارسال اظهارنامه به طرف مقابل قبل از طرح دعوا برای اعلان اراده‌ی شما برای فسخ قرارداد است.
لازم به ذکر است که اگر در هنگام عقد قرارداد، خیارها از طرفین ساقط شده باشد، طرفین نمی‌توانند ادعایی داشته باشند.
۲- مرحله دوم: تایید فسخ قرارداد توسط دادگاه
پس از ارسال اظهارنامه، باید دعوایی تحت عنوان تایید فسخ قرارداد در دادگاه صالح مطرح کنید. برای فسخ قرارداد، شما باید به دادگاه مراجعه کرده و از دادگاه درخواست کنید تا فسخ قرارداد شما را تأیید کند.
این اراده‌ی شماست که قرارداد را فسخ می‌کند، اما اراده‌ی شما و همچنین وجود سبب قانونی فسخ باید توسط دادگاه احراز و اثبات شود.
این پست برگرفته از کتب و سایت های مختلف حقوقی می باشد
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.