کلیه امضاء کنندگان اسناد تجاری که به عنوان صادر کننده، ضامن و یا ظهرنویس در جریان حیات سند تجاری نقش ایفا می‌کنند. در مقابل دارنده سند تجاری مسئولیت دارند. هرچند وجود مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری به دارنده سند تجاری اختیار می دهد. که در صورت عدم پرداخت سند تجاری در سررسید آن، علیه کلیه ی امضاءکنندگان سند یا بعضی از آنان به ترتیب مورد انتخاب خود طرح دعوا کند.
اما در عین حال باید توجه داشت که شرایط تحقق مسئولیت مسئولان پرداخت اسناد تجاری یکسان نیست. به ویژه در مورد ضامن و ظهرنویس سند تجاری، توجه به وجود شرایط تحقق مسئولیت آنان و به طور خاص رعایت مهلتهای اقدام قانونی اهمیت خاصی پیدا می کند.
با این حال گاه در رویه قضایی ما تفاوت شرایط تحقق مسئولیت ضامن (ضامن صادر کننده) و ظهرنویس سند تجاری مورد توجه قرار نمی گیرد. رأی مورد نقد یکی از این آراء است که با تعمیم شرایط و مهلت های تحقق مسئولیت ظهرنویس چک به ضامن صادر کننده چک است. رأی دادگاه بدوی را که به درستی صادر شده بوده است نقض نموده است.
تعریف ظهرنویسی
در توضیح ظهرنویسی می‌توان گفت عبارت است از نوشتن پشت سند و در واقع وسیله ای برای انتقال برات به حساب می آید. در ظهرنویسی عملیات انتقال برات در پشت برات نوشته می‌شود و به کسی که آن را می نویسد ظهر نویس می گویند. شخصی که برات به نام او انتقال داده شده این توانایی را دارد که مورد انتقال داده شده را به شخص دیگری نیز منتقل کند.
از جمله شرایطی که نوشتن یک برات را معتبر می کنند رعایت موارد زیر است:
⇐ حتماً کلمه برات بر روی سند نوشته شود.
⇐ تاریخ نوشتن برات ذکر شود.
⇐ نام شخصی که باید برات را پرداخت کند نوشته شود.
⇐ مبلغی که باید پرداخت شود باید ذکرشود.
⇐ تاریخ پرداخت برات باید ذکر شود.
⇐ مکان پرداخت برات اعلام شود.
⇐ نام شخصی که برات باید به او پرداخت شود ذکر گردد.
⇐ مهرو امضا زده شود.
تفاوت ظهر نویس با ضامن
با توجه به موارد ذکر شده ممکن است که ظهر نویس ها باضامن ها اشتباه گرفته شوند و یا گاهی هر دو را به یک چشم ببینند، در حالی که اینگونه نیست. این دو دارای تفاوتهایی بوده و ظهر نویس و ضامن دو شخص مستقل از هم هستند که برخی از تفاوت های آن ها را شرح می دهیم.
ظهرنویس در واقع شخصی است که برات، سفته یا چک یا سندی برای وثیقه و یا هر چیز مشابهی در وجه او نوشته شده یا به او انتقال داده شده و می تواند به راحتی آن را به شخص دیگری منتقل کند و در مورد ضامن این موضوع صدق نمی کند.
ظهر نویس مورد نظر همراه با صادر کننده ای که برات یا هر چیز دیگری را به او انتقال داده و همچنین ظهرنویسان بعد از خودش نسبت به برات مربوطه مسئولیت ضمانتی دارند. در حالی که ضامن فقط نسبت به کسی که از او ضمانت کرده است مسئولیت دارد و نه هیچ شخص دیگری.
توضیحات درمورد سند برات و ظهرنویسی و مسئولیت های مختلف ظهرنویس در نوشتن برات بسیار مفصل هستند. در این مقاله به عمده ترین مطالب در این زمینه بسنده نمودیم. اگر پرسش یا ابهامی در این زمینه دارید، مشاوره بایک وکیل خوب راه گشای شما خواهد بود.
انواع ظهرنویسی
1. ظهرنویسی برای انتقال
در این موارد ظهر نویسی برای اسناد تجاری، برات و انتقال حقوقی صورت می‌گیرد که تکرار آن بلامانع است. در این شرایط ظهرنویسی طریق انتقال حقوقی است که به برات و اسناد تجاری تعلق می گیرد، بدون آنکه این انتقال مشمول تشریفات انتقال طلب طبق مقررات قانون مدنی گردد. قسمت اول ماده ۲۴۷ ق.ت تصریح می کند: ” ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است”.
2. ظهرنویسی به عنوان وکالت
در اینگونه موارد ظهر نویسی با عباراتی مانند ارزش برای وصول، به منظور اخذ وجه برای وکالت نوشته می‌شود که در واقع با این کار شخص به وکیل این ماموریت‌ها می‌دهد که وجه آن را در سررسید وصول کند. مطابق ماده ی ۲۴۷ قانون تجارت، ظهرنویسی به عنوان وکالت یکی از انواع ظهرنویسی شناخته شده است.
3. ظهرنویسی به عنوان تضمین و وثیقه
این مورد از ظهر نویسی بر روی اسناد، فقط در صورتی که به عنوان یک تضمین باشد انجام می گیرد و هیچگونه اجازه دیگری داده نمی شود. البته در جوامع امروزی اینگونه ظهر نویسی برای مبالغ بالا صورت می‌گیرد وگرنه در دیگر موارد ارائه سفته بهتر است. شایان ذکر است در قانون ایران، ظهرنویسی فقط برای انتقال و وکالت پیش بینی شده است. (مواد ۲۴۵ الی ۲۴۸ قانون تجارت)
فایده تشخیص امضا به عنوان ضمانت یا ظهرنویسی
فایده تشخیص این موضوع، به حدود مسئولیت ارتباطی پیدا نمی‌کند زیرا ضامن و ظهرنویس در پرداخت وجه چک، مسئولیت تضامنی دارند و فایده تشخیص مربوط به زمانی است که شخصی که ضامن از وی ضمانت کرده است، به دلایلی ذمه‌اش بری می‌شود چون مسئولیت ضامن، تابع مسئولیت مضمون‌عنه است و اگر مضمون‌عنه، از مسئولیتی که داشت، بری شود، ضامن نیز بری می‌شود چرا که مسئولیت ضامن، تبعی است.
فایده دوم مربوط به زمانی است که سند تجاری ظرف مدت 15 یا 45 روز مندرج در ماده 315 قانون تجارت، به بانک ارایه نشده و گواهی عدم پرداخت داده نمی‌شود. در حقیقت دارنده چک باید چک را به بانک ارایه دهد و در صورتی که وجه نداشت، باید از بانک، گواهی عدم پرداخت دریافت کند. در غیر این صورت، دارنده کاهل تلقی می‌شود و چنین فردی، امتیاز مراجعه به ظهرنویس و ضامن را از دست خواهد داد.
در ماده 315 قانون تجارت آمده است که اگر چک در همان مکانی که صادر شده است، باید تأدیه شود، دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور وجه آن را مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد، باید در ظرف چهل و پنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود. اگر دارنده چک در ظرف مواعد مذکوره در این ماده پرداخت وجه آن را مطالبه نکند، دیگر دعوای او علیه ظهرنویس مسموع نخواهد بود و اگر وجه چک به سببی که مربوط به محال‌علیه است، از بین برود، دعوی دارنده چک علیه صادرکننده نیز در محکمه مسموع نیست.
همچنین در صورتی که مواعد 15 و 45 روز را لحاظ کرد اما مواعد مندرج در مواد 286 به بعد قانون تجارت را رعایت نکرد و در مورد طرح دعوی هم اقدامی انجام نداد، مسئولیت ظهرنویس نیز از بین خواهد رفت زیرا ظرف مواعد پیش‌بینی‌شده باید به طرح دعوای حقوقی اقدام کند. در حقیقت، در چنین شرایطی، ظهرنویس مسئول پرداخت وجه چک نخواهد بود.
مسئولیت شخص ظهرنویس در هر کدام از انواع پشت‌نویسی چک
در صورتی‌که ظهرنویسی چک برای انتقال آن باشد، دارنده چک زمانی می‌تواند به‌منظور مطالبه مبلغ چک به پشت‌نویس مراجعه کند که تا 15 روز از زمان سررسید چک، گواهینامه عدم پرداخت صادر شود، در این شرایط می‌تواند برای دریافت طلب مراجعه نماید. بعد از گذشت 15 روز پشت‌نویس در مقابل دارنده چک مسئولیتی نداشته و دارنده چک فقط از صادر کننده آن می‌تواند طلب خود را درخواست کند. اگر ظهرنویسی چک به‌منظور ضمانت باشد در صورتی‌که با مراجعه به بانک موجودی در آن نباشد و برگشت بخورد در این شرایط مسئولیت پرداخت چک با ضامن بوده و کسی که آنرا ضمانت نموده است. در این شرایط محدودیت زمانی در برگشت چک و.. در قانون پیش‌بینی نشده است و در هر زمانی شخص می‌تواند به‌منظور وصول مبلغ چک به ضامن و دیگر مسئولان حواله مراجعه کند. در صورتی که چک در وجه حامل باشد و شما پشت چک را امضاء کنید، در این شرایط شما ضامن چک محسوب شده و باید وجه چک را به‌دارنده پرداخت نمایید.
در صورت مشخص نبودن علت امضای پشت چک چه‌کاری انجام می‌گیرد
گاهی دیده می‌شود که کسی که چک‌نویسی را انجام داده و پشت آن را امضاء نموده است، تصریح نکرده که این امضاء از چه بابتی است. دادگاه در این صورت با توجه به قرینه و نشانه‌های موجود مانند اینکه دارنده حواله و یا شخص ثالث دیگری آن را امضاء نموده برای تشخص نوع آن اقدام می‌کند. چنانچه نشانه و قراینی یافت نشود دادگاه اصل امضاء را بر ظهرنویسی قرار می‌دهد و کسی که ادعای ضمانتی بودن آن را دارد باید ادعای خود را به اثبات برساند.
ظهرنویسی چک بر اساس قانون جدید
بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۱ مكرر قانون چک، ظهر نویسی چک های فیزیکی عادی تا تاریخ ۲۹ آذر سال ۱۳۹۹ مجاز بوده اما بعد از آن درخصوص چک های صادره بر ابرقانون جدید، ظهرنویسی فیزیکی ممنوع می باشد.
در حال حاضر انتقال چک عادی به صورت فیزیکی بلامانع بوده اما پس از ۲ سال یعنی ۱۳۹۹ تسویه و انتقال چک صرفا از طریق (چکاوک) بوده و افرادی که مالکیت چک توسط آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشند بعنوان مالک چک شناخته نمی شوند.
ظهرنویسی در چک های صیادی
مطابق قانون مصوب سال ۱۳۹۷ هرگونه چک صادر شده می بایست در سامانه صیاد با تمامی مندرجات ثبت شود در غیر این صورت چک صادر شده از اعتبار یک سند تجاری برخوردار نمی شود و تنها به عنوان یک سند عادی در مقام قضایی پذیرفته می شود.
ظهرنویسی چک نیز می بایست در سامانه صیاد انجام شود. همچنین انتقال چک بدون ظهر نویسی و صرفاً با قبض و اقباض نیز منتفی می‌شود چرا که در چک‌های صیادی باید تمامی اطلاعات چک از جمله نام ذی نفع ثبت شود و صدور چک در وجه حامل به نوعی امکان پذیر نیست در نتیجه نمی توان تنها با رد و بدل کردن فیزیکی چک و بدون ظهرنویسی آن را به شخص دیگری انتقال داد.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.