تدلیس در لغت، به معنای پنهان کردن عیب کالا بر مشتری است. خیار تدلیس در ماده 438 قانون مدنی، تعریف شده است. به موجب این ماده: ” تدلیس، عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود”. با توجه به ماده 438، می توان گفت که در صورتی که فروشنده یا خریدار، صفتی را به مالی نسبت دهد که در واقع، مال، فاقد آن صفت است و وجود آن صفت، باعث شود خریدار آن را بخرد، برای خریدار یا فروشنده، حق فسخ قرارداد، بر مبنای خیار تدلیس ایجاد می شود.
به عنوان مثال، در معامله بیعی بین دو نفر، فروشنده طوری وانمود کرده است که ماشین مورد معامله صفر و نو است و خریدار نیز با نیت اینکه خودرو نو است اقدام به خرید آن می کند. در واقع، فروشنده با فریب دادن خریدار به او حق فسخ قرارداد را داده است؛ مبنای این حق فسخ ، اختیار ناشی از فریب مشتری است.
تفاوت عیب و تدلیس
در تدلیس یک طرف معامله با فریب و سوء نیت از راه توصیف غیرواقعی یا پوشاندن نقصی که در مورد معامله وجود دارد طرف دیگر را فریب داده و او را ترغیب به بستن قرارداد می نماید اما در عیب کاستی یا فزونی ای در مال وجود دارد که عرف آن را عیب می داند. ممکن است تدلیس در کار باشد بی آن که مال عیب و نقصی داشته باشد، مانند این که فروشنده فرش بافت کرمان را با فریب و حیله به جای فرش تبریزمی فروشد و یا اینکه ممکن است خیار عیب محقق گردد بدون آنکه تدلیس و نیرنگی در کار باشد مثل این که گوشی آیفون ایکسی را خریدار می کنید که دچار نقص فنی است و فروشنده هم از آن عیب مطلع نبوده است.
حتی در پاره ای موارد این امکان وجود دارد که هم تدلیس واقع گردیده و هم عیب و ایرادی وجود داشته باشد مثل زمانی که فروشنده ماشین، بدنه ماشین را رنگ کرده و با این کار عیب ان را پنهان می نماید تا با استفاده از این کار بتواند خربدار را فریب دهد و ماشین را به او بفروشد در این فرض هر دو خیار عیب و تدلیس وجود دارد و طرف معامله می تواند به هرکدام که می خواهد استناد نماید.
شرایط تحقق خیار تدلیس
همان طور که در بخش قبل توضیح دادیم، عقود لازم قابل فسخ نیستند و جز در مواردی که در قانون پیش بینی شده اند، قابل بر هم زدن نمی باشند، که یکی از این موارد فسخ قرارداد به استناد خیار تدلیس است. ممکن است، این سوال برای طرفین قرارداد، در حین معامله پیش بیاید که شرایط تحقق خیار تدلیس چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت، خیار تدلیس برای آن که قابل اعمال باشد، نیازمند شرایط تحقق خیار تدلیس است:
1. برای تحقق خیار تدلیس، باید یک وصف که در مال مورد معامله یا ثمن وجود ندارد، به آن نسبت داده شود؛ یا اعمال متقلبانه ای نسبت به آن مال صورت گرفته و عیوب آن پنهان بشود، یعنی، یا امتیاز به مال داده شود ، در حالی که آن امتیاز، در مال وجود ندارد یا عیبی از مال پنهان بشود.
2. فریب دادن، دومین عنصری است که برای تحقق خیار تدلیس لازم است. وقتی کسی که یک صفت را به مالی نسبت می دهد و یا عیبی ا زمال را پنهان می کند که قصدش فریب دادن دیگری است، باعث به وجود آمدن خیار تدلیس می شود .
باید به این نکته اشاره شود که بر اساس ماده 439 قانون مدنی، خیار تدلیس، منحصرا برای مشتری نیست و بایع، نیز می تواند در صورتی که نسبت به ثمن مشتری، تدلیسی رخ داده، از آن برای فسخ قرارداد استفاده کند.
زمان اعمال خیار تدلیس
همان طور که توضیح دادیم، در صورت وجود شرایط تحقق خیار تدلیس، دو طرف قرارداد، می توانند به موجب خیار تدلیس، قرارداد را فسخ کنند. برای تحقق خیار تدلیس، وجود دو عنصر الزامی است. اولا، نسبت دادن صفتی به مال مورد معامله یا ثمن، که آنها فاقد آن هستند و دوما، داشتن قصد فریب طرف دیگر معامله و انجام اعمال فریب آمیز، در این حالت، ممکن است این سوال برای بایع یا مشتری پیش بیاید که در صورت وجود شرایط تحقق خیار تدلیس، آنها تا چه زمانی می توانند، به استناد این خیار، قرارداد را فسخ کنند؟
به موجب ماده 440 قانون مدنی: “خیار تدلیس، بعد از علم به آن، فوری است”. در واقع این ماده، زمان اعمال خیار تدلیس را بیان می کند. در پاسخ به این سوال که منظور از فوری بودن چیست؟ باید گفت فوری بودن یک فوریت عرفی است و به بدین معنا نیست که شخص در همان لحظه باید معامله را بر هم بزند بلکه کسی که فریب خورده است، باید بعد از اطلاع از این موضوع که مال، فاقد صفت گفته شده است، اقدام کرده و مراتب را از طریق اظهارنامه حقوقی، به اطلاع فروشنده برساند. در صورت ممانعت طرف تدلیس کننده، از پس گرفتن کالا و برهم زدن قرارداد، او باید با تنظیم دادخواست تایید فسخ قرارداد و ثبت آن در دفاتر خدمات قضایی، از طریق دادگاه حقوقی، فرد مقابل را ملزم به فسخ کند.
فوری بودن خیار تدلیس
طبق ماده ۴۴۰ از قانون فوق الذکر خیار تدلیس بعد از علم به آن فوری است یعنی دارنده خیار که بسته به شرایط معامله یا خریدار است و یا فروشنده، پس از مطلع شدن از تدلیس می بایست در کوتاهترین مدتی که عرف ایجاب می کند قرارداد را فسخ نماید والا خیار وی ساقط خواهد شد
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.