فرض کنید که در عقدی که بین طرفین منعقد شده است ضمن این عقد یک شرطی به نفع یکی از طرفین می شود حال از این شرط اگر تخلف بشود و انجام نشود فرد چون شرط به نفعش انجام نشده و از این طبق ضرر دیده است.
قانون به وی حق داده است که به خاطر تخلف از شرط، عقد را هم فسخ کند. در واقع اگر ضمن عقدی، شرطی بیاید و از این شرط تخلف بشود فرد خیار تخلف از شرط دارد.
برای مثال در مورد مستاجری فرض کنید که وی با موجر خود قرار داد اجاره بسته است و شرط کرده که حیات خانه یا دیوار های خانه را قبل از آمدن مستاجر رنگ بزند اما موجر از شرطی که قبول کرده تخلف می کند و انجام نمی دهد در این جا مستاجر حق دارد عقد اجاره را فسخ کند.
انواع شروط ضمن عقد
قانونگذار ایران به پیروی از فقه اسلامی، شروطی را که ضمن عقد آورده می‌شود به سه نوع تقسیم نموده:
۱- شرط صفت:
عبارت است از شرط راجعه به کیفیت یا کمیت مورد معامله
بنابراین شرط صفت ممکن است راجع به چگونگی مورد معامله باشد، بدین معنی که طرفین کیفیت خاصی را در مورد معامله منظور و ضمن عقد ذکر کنند، چنانچه در بیع قالی شرط کنند که بافت کاشان باشد.
و نیز ممکن است شرط صفت مربوط به مقدار مورد معامله باشد، چنانچه در خرید زمین شرط کنند که دارای مساحت معین باشد. اگر بعد از عقد معلوم شود که مورد معامله دارای صفتی که شرط شده نبوده‌است، کسی که شرط به نفع او شده‌است خیار فسخ خواهد داشت.
هرگاه صفتی که در عقد شرط شده وصف ذاتی و به تعبیری جوهری یا اساسی مورد معامله و قید اراده و مبنای تراضی طرفین باشد، به گونه‌ای که بدون آن وصف قرارداد منعقد نمی‌شد، فقدان وصف مزبور اراده را خدشه‌دار می‌کند و از این رو موجب بطلان معامله است.
۲- شرط نتیجه:
آن است که تحقق امری در خارج شرط شود
در این نوع شرط، نتیجه یکی از اعمال حقوقی به صرف شرط کردن در عقد بدون اینکه احتیاج به امر دیگری باشد حاصل می‌گردد. مثلاً ممکن است در عقد زدواج شط کنند که زن در مواردی وکالت در طلاق داشته باشد، یا مرد وکالت داشته باشد که اموال زن را اداره کند. در این صورت وقوع عقد اصلی و اشتراط ضمن آن برای تحقق این نتیجه کافی است و نیازی به ایجاب و قبول جداگانه برای وکالت نیست و وکالت مزبور که ناشی از شرط نتیجه است تا هنگامی که عقد اصلی منحل نشده‌است باقی خواهد ماند.
احکام شرط نتیجه:
⇐ بطلان عقد به بطلان شرط نتیجه می‌انجامد.
⇐ شرط نتیجه قابل اسقاط نیست.
⇐ هرگاه مانعی در سر راه نتیجه شرط شده باشد یا شرط نتیجه به دلیل مخالفت با شرع باطل باشد، حق فسخ به وجود می‌آید که آن هم قابل اسقاط است.
⇐ در صورتی که معامله بواسطه اقاله یا فسخ به هم بخورد شرطی که در ضمن شده‌است باطل نمی‌شود زیرا شرط نتیجه به محض اشتراط حاصل می‌شود.
۳- شرط فعل:
آن است که اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود.
بنابراین ممکن است در ضمن معامله‌ای شرط شود که یکی از متعاملین یا شخص ثالث کاری را انجام دهد چنان‌که خانه‌ای بسازد یا کتابی بنویسد یا مالی را به طرف مقابل بفروشد؛ و نیز ممکن است خودداری از انجام کاری ضمن قرارداد شرط شود. چنان‌که شرط شود یکی از طرفین یا شخص ثالث از اشتغال به کار معینی خودداری کند، یا ساختمان خود را از حد معینی بالاتر نبرد، یا ملک خود را برای کار معینی اجاره ندهد.
تخلف از شرط فعل:
هرگاه مشروط علیه از وفای به شرط تخلف کند، مشروط له می‌تواند به دادگاه مراجعه و اجبار مشروط علیه را تقاضا نماید.
هرگاه مشروط علیه با وجود صدور اجرائیه از اجرای حکم دادگاه خودداری کند دو فرض پیش می‌آید:
۱- اگر فعل مشروط قائم به شخص مشروط علیه نباشد، قاضی می‌تواند به خرج ملتزم موجبات آن فعل را فراهم کند.
۲- اگر فعل مشروط قائم به شخص مشروط علیه باشد، مشروط له حق فسخ معامله را خواهد داشت.
تفاوت خیار شرط یا خیار تخلف از شرط
در خیارات یا اختیارات افراد در فسخ معاملات ما دو نهاد مشابه داریم یک خیار شرط و یک خیار تخلف از شرط.
خیار شرط آن است که ما حق فسخ را حتی بدون داشتن دلیل برای خود در مدتی معین شرط کنیم. مثلا در معامله ماشین شرط میکنیم که تا ۲ ماه حق فسخ دارم.
اما خیار تخلف از شرط آن است که ما شرطی را درج کرده ایم اما آن شرط رعایت نشده و از آن تخلف شده حال که تخلف شده ما اختیاری داریم برای فسخ قرارداد تحت عنوان خیار تخلف از شرط.
ضمانت اجرای خیار تخلف از شرط
1. اگر از شروط مزبور در بالا تخلف شود بستگی دارد به این که چه نوع شرطی رعایت نشده باشد اگر شرط صفت باشد و تخلف بشود یعنی مثلا شرط شده ماشین مدل ۹۹ باشد و بعد خلاف آن در آید و یا اینکه شرط شود رنگ خوردگی نداشته باشد اما بعد معلوم شود این گونه نیست فرد می تواند معامله را فسخ کند و به هم بزند.
2. اگر شرط مزبور شرط فعل باشد متاسفانه قانون گذار مقرر کرده است که فرد باید از دادگاه الزام فرد را بخواهد و اگر الزام ممکن نشد آن موقع حق فسخ دارد. برای مثال در خرید خانه اگر شرط فعل و یا انجام کاری شده باشد اگر انجام نشود باید از دادگاه الزام فرد را خواست و سپس اگر انجام نشد سپس بعد از مراحلی حق فسخ دارد.
3. در شرط نتیجه هم اگر شرط حاصل نشد فرد حق فسخ دارد.
آیا خیار تخلف از شرط فوری است؟
به صورت یک قاعده کلی خیر. استفاده از خیار فوری نیست. ولی استثنا در موضوع ازدواج اگر شرط خاصی در طرفین قید شده باشد.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.