تعریف ربا و شرایط تحقق آن

در تعریف ربا مطابق ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی آمده است: «هرگونه توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن که جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و موزون معامله کند یا اضافه بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید، ربا محسوب و جرم شناخته می‌شود.

ارکان جرم ربا

از منظر حقوقی بدیهی است برای ارتکاب یک جرم، سه رکن جرم باید بررسی شود و ارکان تحقق یافته یک جرم بر سه نوع است:

1- رکن قانونی یعنی هر فعلی که در قانون مجازت برای آن جرم پیش بینی شده است به عبارت بهتر یافتن ماده قانونی آن فعل.

رکن قانونی: ماده 595 قانون مجازات اسلامی است.

2- رکن مادی یعنی انجام فعل مجرمانه یا ترک فعلی که قانونگذار برای آن جرم پیش بینی نموده است.

چنانچه به متن قانون توجه شود کلمه فرد را عنوان کرده است و  به این معنا است که ارتکاب جرم ربا توسط شخص حقیقی موضوعیت دارد و مشمول اشخاص حقوقی نمی شود و دخالت دو یا چند نفر موثر است همچنین باید افرادی ذیدخیل، در زیاده مال با یکدیگر توافق نموده باشند

3- رکن معنوی که غالبا قصد و سوء نیت است.

این جرم، جرم عام و عمدی است و قصد استیفای نامشروع نیز برای ربادهنده به عنوان سوء نیت خاص شرط است و این احتمال نیز بعید نیست که قصد استیفای نامشروع جزئی از سوء نیت عام باشد و نیز رد و بدل مال در ربای قرضی باید محقق شده باشد اما در ربای معاملی رد و بدل مال شرط نیست بلکه توافق برای تحقق وقوع جرم کفایت می کند.

مجازات ربا گیرنده و ربا دهنده

در پاسخ به این سوال که آیا  ربا دهنده و ربا گیرنده هر دو مجرمند یا خیر، باید گفت که ربا دهنده و ربا گیرنده و حتی شخصی که واسطه عمل رباست، مجرم محسوب می‌شوند.

مطابق با قانون هر یک از مجرمان به ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و جزای نقدی معادل مال مورد ربا محکوم می‌شوند.

علاوه بر این مجازات‌ها، ربا گیرنده باید مبلغ اضافه را به ربا دهنده مسترد کند. البته هر زمان ثابت شود که ربا دهنده در حالت اضطرار وجه اضافه پرداخت کرده است، مجازات نخواهد شد.

ربا دادن در حال اضطرار برای ربا دهنده جرم به حساب نمی‌آید و اگر ربا بین پدر و فرزند و زن و شوهر باشد یا مسلمان از کافر ربا دریافت کند، عملکرد آن‌ها از حیث قوانین جرم محسوب نمی‎شود.

شروع به جرم رباخوارى

برعکس جرم کلاهبردارى و ارتشاء که قانون گذار صراحتاً آن را تعریف کرده است. هیچ ماده قانونى مشخصى وجود ندارد. چون در قانون هیچ ماده اى که بیانگر ربا و رباخوارى باشد وجود ندارد. پس نمى توان گفت که جرم ربا شروع به جرم ندارد. چرا که قانون گذار در قانون مجازات اسلامى براى شروع به جرم ربا شرایط خاصى را در نظر گرفته است که مشمول جرم ربا نیز مى شود. بند (پ) ماده ١٢٢ قانون مجازات اسلامى  با توجه به تقسیم بندى درجه  مجازات ها که در ماده ١٩ قانون مجازات آمده است. مجازات جرم ربا را درجه ۵ قرار داده است (حبس بیش از ۲ تا ۵ سال، جزای نقدی، برای اشخاص حقوقی انفصال دائم و ممنوعیت از سرمایه گذاری)

مقالات مرتبط

مجازات شروع به قتل عمدی – شروع به جرم قتل – قاسم نجفی بابادی شروع به جرم خیانت در امانت – قاسم نجفی بابادی مجازات شروع به جرم توهین – قاسم نجفی بابادی شروع به جرم کلاهبرداری – قاسم نجفی بابادی