تعریف ربا و شرایط تحقق آن
در تعریف ربا مطابق ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی آمده است: «هرگونه توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن که جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و موزون معامله کند یا اضافه بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید، ربا محسوب و جرم شناخته می‌شود.
ارکان جرم ربا
از منظر حقوقی بدیهی است برای ارتکاب یک جرم، سه رکن جرم باید بررسی شود و ارکان تحقق یافته یک جرم بر سه نوع است:
1- رکن قانونی یعنی هر فعلی که در قانون مجازت برای آن جرم پیش بینی شده است به عبارت بهتر یافتن ماده قانونی آن فعل.
رکن قانونی: ماده 595 قانون مجازات اسلامی است.
2- رکن مادی یعنی انجام فعل مجرمانه یا ترک فعلی که قانونگذار برای آن جرم پیش بینی نموده است.
چنانچه به متن قانون توجه شود کلمه فرد را عنوان کرده است و به این معنا است که ارتکاب جرم ربا توسط شخص حقیقی موضوعیت دارد و مشمول اشخاص حقوقی نمی شود و دخالت دو یا چند نفر موثر است همچنین باید افرادی ذیدخیل، در زیاده مال با یکدیگر توافق نموده باشند
3- رکن معنوی که غالبا قصد و سوء نیت است.
این جرم، جرم عام و عمدی است و قصد استیفای نامشروع نیز برای ربادهنده به عنوان سوء نیت خاص شرط است و این احتمال نیز بعید نیست که قصد استیفای نامشروع جزئی از سوء نیت عام باشد و نیز رد و بدل مال در ربای قرضی باید محقق شده باشد اما در ربای معاملی رد و بدل مال شرط نیست بلکه توافق برای تحقق وقوع جرم کفایت می کند.
انواع ربا در قانون اساسی
علاوه بر شکل رایج ربا در جامعه که همان دریافت بهره یا مبلغ اضافه بر بدهی می باشد، در اصل ۴۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شکل دیگری از این جرم پیش بینی شده است که هرچند در جامعه زیاد متداول نیست لیکن تحت عنوان ربا قابل پیگیری و مجازات می باشد. طبق این اصل، ربا به دو شکل زیر محقق می شود:
الف) ربای قرضی: بهره‌ای است که قرض دهنده، طبق توافق، اضافه بر مبلغ بدهی از قرض گیرنده دریافت می نماید.
ب)ربای معاملی: این نوع ربا، هنگام مبادله دو کالا، که از لحاظ وزن و جنس یکسان باشند تحقق میابد. مثلا مبادله دو کیسه برنج که توافق شود یکی از طرفین مازادی را به دیگری بدهد.
در این نوع ربا، لازم است که مال موضوع ربا (سود اضافی) متعلق به طرفین معامله باشد و شخص، مالک آن مال باشد. پس چنانچه مال متعلق به شخص ثالث باشد یا به نفع ثالث (شخصی خارج از قرارداد و توافق) دریافت شود ربا محسوب نمی‌شود. (مگر درصورتی که طرفین معامله به سود شخص ثالث، توافق کرده باشند).
مجازات ربا گیرنده و ربا دهنده
در پاسخ به این سوال که آیا ربا دهنده و ربا گیرنده هر دو مجرمند یا خیر، باید گفت که ربا دهنده و ربا گیرنده و حتی شخصی که واسطه عمل رباست، مجرم محسوب می‌شوند.
مطابق با قانون هر یک از مجرمان به ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و جزای نقدی معادل مال مورد ربا محکوم می‌شوند.
علاوه بر این مجازات‌ها، ربا گیرنده باید مبلغ اضافه را به ربا دهنده مسترد کند. البته هر زمان ثابت شود که ربا دهنده در حالت اضطرار وجه اضافه پرداخت کرده است، مجازات نخواهد شد.
ربا دادن در حال اضطرار برای ربا دهنده جرم به حساب نمی‌آید و اگر ربا بین پدر و فرزند و زن و شوهر باشد یا مسلمان از کافر ربا دریافت کند، عملکرد آنها از حیث قوانین جرم محسوب نمی‌شود.
نحوه ى شکایت از جرم ربا و ربا خوارى
پروندهاى جرم ربا که موضوع آنها دعاوى کیفرى هستند. همانند دیگر دعاوى ابتدا باید طرح شکایت بشود. وکیل جرم ربا بیان مى کند: نحوه ى شکایت از جرم ربا و ربا خوارى به این شکل مى باشد:
۱- شاکى باید دادخواست (عادى) تنظیم کند مبنى بر اینکه خواستار تعقیب و مجازات مرتکب مى باشد.
۲- شکایت از طریق دادخواست عادى در دادسراى عمومى انجام مى شود.
۳- شاکى باید اسناد و مدارک لازم را ارائه کند. و سپس شهود و افرادى که از این موضوع اطلاع دارند را به دادسرا معرفی کند..
۴- تنظیم شکواییه با ارائه تمامى مدارک لازم به دادسراى عمومى محل وقوع جرم انجام مى شود.
۵- اثبات جرم ربا توسط شاکى صورت گیرد.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.