سرقت یکی از جرایم رایج و پرتکرار در حوزه حقوق کیفری است و کمتر کسی است که نام آن را نشنیده باشد یا حتی با آن برخورد نکرده باشد و اموالش به سرقت نرفته باشد. ما نیز در این نوشتار قصد داریم تا شما را بامفهوم سرقت حدی و تعزیری و مجازات و تفاوت های این دو آشنا نماییم.
سرقت چیست؟
دزدیدن مال کسی به صورت پنهانی و بدون رضایت را سرقت گویند.
از گناهانی که به کبیره بودنش تصریح شده، دزدی است، در روایتی از حضرت صادق (علیه‌السّلام) رسیده است که: «زنا نمی‌کند زناکننده در حالی که به خدا و روز جزا، ایمان داشته باشد و همچنین دزدی نمی‌کند شخص دزد در حالی که ایمان داشته باشد» «لایزنی الزانی و هو مؤمن ولا یسرق السارق و هو مؤمن؛یعنی زانی و دزد در حال زنا و دزدی روح ایمان با آنها نیست».
به‌طوری که اگر در آن حال بمیرند بی‌ایمان خواهند بود و بعضی از آیات و روایاتی که درباره خیانت است شامل دزدی نیز می‌شود و از لحاظ کمی یا زیادی مقدار فرقی در حرمت دزدی نیست هر چند به مقدار سوزن یا ریسمانی باشد بلی اگر مالی که دزدیده شده معادل ربع مثقال طلا یا بیشتر باشد با اجتماع شرایط دیگری که ذکر می‌شود دست دزد را باید برید.
انواع سرقت
ازلحاظ قوانین ایران انواع مختلف این جرم را می توان به چهار دسته ی کلی به شرح زیر تقسیم کرد:
۱-سرقت مستوجب حد.
۲-سرقت خاص.
۳-سرقت هایی که فاقد شرایط اجرای حد باشند ولی موجب اخلال درنظم شده ویا بیم تجری مرتکب یا دیگران برود.
۴-سرقت های ساده مستوجب تعزیر.
شرایط سرقت حدی
با وجود یکی از شرایط زیر سرقت حدی تلقی می شود این شرایط عبارتند از:
1. شیء سرقت شده شرعاً مالیت داشته باشد: منظور از مالیت داشتن این می باشد که شیء مزبور دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد باشد و ربودن اشیایی که مالیت ندارند مانند هوا، آب دریا یا مشروبات الکلی ( که از نظر شرعی مالیت ندارند) سرقت تلقی نمی شود اما لازم نیست که مال حتما دارای اهمیت مالی باشد بلکه همینکه برای دارنده آن ارزش معنوی یا عاطفی داشته باشد، عمل ربایش تحقق پیدا می کند.
2. ولی سرقت اشیاء غیرمجاز مانند اسلحه غیر مجاز و تجهیزات دریافت از ماهواره، دارای وصف مجرمانه است زیرا اشیاء مزبور عرفا مالیت دارند و صرفا نگهداری بدون مجوز آن ها مانع تعقیب کیفری سارق آن ها نمی شود.
3. مال مسروق در حرز واقع باشد: بنابر( ماده ۲۶۹ قانون مجازات اسلامی)، حرز مکان متناسبی می باشد که مال عرفا در آن از دستبرد، محفوظ می ماند. همچنین به معنای حصار و قفل می باشد و در عرف مقصود از حرز، در، دیوار و یا هرگونه حصاری می باشد که صاحب مال جهت حفظ مال خود، آن را داخل آنجا قرار داده باشد و از نظر عرف هر شیی دارای حرز معینی می باشد.
برای مثال، گاوصندوق برای اشیاء قیمتی و پول، حرز محسوب می شود همچنین ربودن میوه از انبار، یا غله جات از مغازه یا سیلو و یا مصالح بنایی از محل ساختمان در شرف ساختن، سرقت از حرز محسوب می شود. لیکن سرقت میوه از بالای درخت، سرقت حدی محسوب نمی شود اما اگر میوه از درختی در خانه و یا در باغ محصور سرقت شود و یا اینکه میوه چیده شود و در انبار نگهداری شود و سپس مورد سرقت قرار گیرد، با احراز سایر شرایط، سرقت حدی محسوب می شود.
4. سارق هتک حرز نماید: هتک حرز به معنای تخریب و از بین بردن حرز می باشد و عبارت است از نقض غیر مجاز حرز که از طریق تخریب دیوار یا بالا رفتن از آن یا شکستن قفل و امثال آن ایجاد می شود.بنابراین چنانچه سارق برای سرقت اشیاء داخل منزل شخص دیگر، اقدام به شکستن قفل آنجا و یا بالارفتن از دیوار خانه نماید، اقدام به هتک حرز نمود و در صورت جمع بودن سایر شرایط، سرقت حدی محقق می شود.سرقت اتومبیل و دوچرخه از کنار خیابان، سرقت حدی محسوب نمی شود هرچند با شکستن قفل و زنجیر همراه باشد زیرا عرفا خیابان و شوارع برای موتور سیکلت و ماشین، حرز محسوب نمی شود لیکن سرقت آن ها از پارکینگ منزل و یا گاراژ، سرقت حدی محسوب می شود زیرا پارکینگ و گاراژ، عرفا برای ماشین و موتورسیکلت، حرز محسوب می شوند.
5. سارق مال را از حرز خارج کند: برای تحقق سرقت حدی، سارق علاوه بر آن که میبایست هتک حرز کرده باشد، باید مال را نیز از حرز، خارج نموده باشد بنابراین چنانچه سارق، با شکستن قفل در، وارد منزل شده ولی به هر دلیلی موفق به خارج نمودن مال، از حرز نشود، سرقت حدی محقق نشده است.
6. هتک حرز و سرقت بطور مخفیانه انجام شده باشد: یکی از اصلی ترین تفاوت های سرقت حدی با سرقت تعزیری در این عنصر می باشد.
7. برای آنکه سرقت انجام شده، حدی تلقی شده و مشمول مجازات حد گردد، میبایست به طور پنهانی و بدون رضایت صاحب مال انجام شود. در حالیکه در سرقت تعزیری، صرف عدم رضایت و بی اطلاعی صاحب مال را کافی می دانند.
8. سارق پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد: این معافیت فقط شامل پدر و جد پدری می باشد، لیکن شامل سایر افراد خانواده نمی شود و همچنین در صورتی که فرزند از پدر یا خویشاوندان سرقت کند، حد جاری می شود. همچنین است سرقت مادر از پسر.
9. ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد: مالی که به سرقت می رود باید ارزش آن معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد. این مقدار میبایست در یک سرقت باشد و بنابراین در صورتی که مال مسروق، در چند فقره سرقت به این حد نصاب برسد، سرقت حدی به وقوع نپیوسته است.
10. چنانچه سرقت به نحو مشارکت و توسط دو یا چند نفر ارتکاب یافته باشد، میبایست سهم هرکدام از آن ها معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد. سرقت سند یا چک یا اوراق بهادار که خود در بازار ارزش ندارند ولی باعث ضرر مالی به صاحب آن می شوند، سرقت حدی محسوب نمی شود.
11. مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد: بنابراین سرقت از اموال موقوفه، دولتی یا عمومی، سرقت حدی محسوب نمی شود بلکه می توان مرتکب را تحت عنوان سرقت تعزیری محاکمه نمود.
12. سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد: چنانچه شخصی در سال قحطی به علت گرسنگی، مبادرت به سرقت مواد خوراکی از قبیل نان و گوشت نماید، از کیفر حد، معاف است.
13. صاحب مال از سارق نزد مرجع قضائی اقدام به شکایت نماید.
14. صاحب مال قبل از ثابت شدن سرقت سارق را نبخشد: بخشش مال مسروقه در هر مرحله از تعقیب و رسیدگی که باشد موجب توقف اجرای حد است و شکایت پس از بخشش نیز از موانع اجرای حد است.
15. مال ربوده شده قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد: چنانچه سارق بتواند مالکیت اموال مسروقه را پیش از ثبوت جرم، به هر نحوی مانند خرید و صلح و … به خود منتقل کند، اجرای کیفر حد منتفی می شود البته به شرطی که انتقال تا پیش از صدور حکم و اتمام رسیدگی انجام شود.
16. مال سرقت شده قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.
17. مال به سرقت رفته از اموال سرقت شده یا غصبی نباشد.
تفاوت سرقت تعزیری و سرقت حدی
درباره تفاوت سرقت تعزیری و سرقت حدی می توان گفت که:
۱- تفاوت در منشأ
منشأ شکل گیری جرم سرقت حدی ، فقه است و شرایط آن در شرع مشخص شده است اما منشأ ایجاد و شکل گیری سرقت تعزیری ، مصلحتی است که قانون گذار با توجه به شرایط جامعه در نظر گرفته است و صلاح را بر این دانسته که نوع دیگری از جرم سرقت را شناسایی کند.
۲-تفاوت در شرایط
در واقع شرایطی که منجر به این می شود که به یک سرقت حدی و به یک سرقت تعزیری گفته شود، متفاوت است.
۳- تفاوت در مجازات
سرقت حدی، دارای مجازات حدی و سرقت تعزیری دارای مجازات تعزیری است.
۴- تخفیف در مجازات
از آن جایی که سرقت حدی داری مجازاتی است که دستور شرع و دین است، امکان تخفیف در آن وجود ندارد اما سرقت تعزیری امکان تخفیف وجود دارد.
مجازات سرقت حدی و تعزیری
الف- مجازات سرقت تعزیری
مجازات سرقت تعزیری عبارت است از : حبس از ۳ ماه و یک روز تا ۲ سال به علاوه تا ۷۴ ضربه شلاق.
ب- مجازات سرقت حدی
1. در مرتبه اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق.
2. در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین بر آمدگی.
3. در مرتبه سوم، حبس ابد.
4. در مرتبه چهارم، اعدام است هر چند سرقت در زندان صورت گرفته باشد.
اقسام سرقت تعزیری
سرقت تعزیری خود اقسام مختلفی دارد که بسته به نحوه ارتکاب جرم، مجازات آن نیز متفاوت است.
سرقت همراه با آزار یا با اسلحه
مطابق ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ «هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد یا سارق مسلح باشد به حبس از سه ماه تا ۱۰ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد، علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌شود.» در خصوص این نوع سرقت چند نکته قابل توجه است؛ هر نوع عملی که عرفا صدقِ اذیت کند، آزار محسوب می‌شود و ضرورتی ندارد که حتماً جراحتی نیز وارد شود.
اگر در حین سرقت مقرون به آزار، جراحتی نیز وارد شود، علاوه بر مجازات سرقت، مجازات جراحت نیز بر سارق تحمیل می‌شود. تحقق سرقت مقرون به آزار منوط به این است که آزار در حین سرقت و قبل از خروج از صحنه سرقت، رخ داده باشد و اگر سارق پس از خاتمه سرقت و در حال فرار در کوچه یا خیابان، با کسی درگیر شود، سرقت از نوع عادی خواهد بود و البته مجازات دیگری نیز به‌طور جداگانه تعیین خواهد شد همچنین در تحقق سرقت مقرون به آزار، تفاوتی ندارد که آزار و اذیت نسبت به شخص صاحب مال صورت گرفته باشد یا نسبت به شخص دیگری مانند نگهبان و …
مطابق ماده ۶۶۰ این قانون، هرکس بدون پرداخت حق انشعاب آب، فاضلاب، برق، گاز و تلفن مبادرت به استفاده غیرمجاز از آب، برق، تلفن، گاز و شبکه فاضلاب کند، علاوه بر جبران خسارت وارده، به پرداخت جزای نقدی از یک تا دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب از مأموران شرکت‌های مذکور باشد، به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.
سرقت همراه با شروط پنج‌گانه
مطابق ماده ۶۵۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، هرگاه سرقت جامع شرایط حد نباشد اما مقرون به تمام پنج شرط ذیل باشد، مرتکب از پنج تا بیست سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود؛ سرقت در شب واقع شده باشد؛ سارقان دو نفر یا بیشتر باشند؛ یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند؛ از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به‌کار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا برخلاف حقیقت خود را مأمور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی یا توابع آن است، سرقت کرده باشند همچنین در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.