افترا چیست؟
از جرایمی که به حیثیت و آبروی فرد لطمه وارد می‌کند، تهمت و افترا می گویند. افترا در اصطلاح حقوقی، عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه، بر خلاف حقیقت و واقع به شخص یا اشخاص معین با یکی از روش های ذکر شده در قانون، به شرط اینکه بر صحت عمل مجرمانه نسبت داده شده، در مراجع قضایی ثابت نشود. تهمت و افترا در لغت به معنی دروغ بستن، بهتان زدن است و فرد باید برای دفاع از اتهام افترا، اقدام نماید.
منظور از تهمت و افترا چیست؟
در معنای قانونی افترا به معنی بهتان ، تهمت زدن و به دروغ کارهای ناروا به کسی نسبت دادن می‌باشد. در لغت نامه دهخدا زیر این کلمه آمده است، نسبت دروغ و کذب به کسی، تهمت و اسناد خیانت به کسی ، هر چیز ناحق و خلاف واقع ، بهتان ، تهمت ، در اصلاح حقوقی نسبت دادن نادرست ارتکاب جرمی است به شخصی.
تعریف افترا به معنی اخص عبارت است از اسناد صریح جرمی به دیگری به یکی از وسایل مذکور در قانون و عجز از اثبات صحت آن. در تعبیر حقوقی، افترا نسبت دادن امری که مطابق قانون جرم تلقی می‌شود به کسی،بیان شده است.
نسبت دادن سخن یا فعل ناحق یا صفت نادرست به دیگری که موجب آبروریزی می‌شود، گناهی نابخشودنی و یکی از گناهان کبیره زبانی است که در برخی از مصادیق آن جرم نیز تلقی شده و احکام قانونی چون حد و تعذیر بر آن بار می‌شود. از نظر اسلام هر چند این نسبت دادن برخاسته از اعتقاد فرد باشد، جایز و روا نیست؛
زیرا تا زمانی که چیزی بر اساس ادله محکمه پسند اثبات نشده باشد، بیان هر سخن یا کار نادرست یا صفت ناروا به دیگری، عملی ضد اخلاقی، گناهی نابخشودنی و گاه جرم قانونی است که تبعات حقوقی و کیفری به دنبال دارد.
انواع افترا و تهمت
الف- افترای قولی
اگر به صورت لفظی یا از طریق رسانه‌ها یا اوراق چاپی یا نطق در مجامع است، جرمی به دیگران نسبت داده شود. افترا در نوشتار، اگر به شکل های ثابت دیگر مثل نامه‌ها، مقالات، روزنامه، تصویر های گرافیکی، صدا های ضبط شده، پخش در رادیو و تلویزیون، ایمیل و موارد مشابه؛ یا افترای رسانه ای نامیده می شود.
ب- افترای فعلی
زمانی صورت می‌گیرد که کسی به قصد متهم کردن افراد، ابزار و وسایل جرم را در منزل، جیب یا محل کار شخص قرار دهد؛ به گونه ای که وجود، ابزار و وسایل جرم موجب تعقیب جزایی فرد را فراهم کند.
نکته ـ در مورد افترای شفاهی، شاکی باید آسیب‌ها و لطمه‌هایی را که به اعتبار و آبروی او وارد شده، اثبات کند، زیرا این آسیب‌ها پایدار و ثابت نیست. اما زمانی که شخصی مورد افترای رسانه‌ای قرار می‌گیرد، آسیب‌هایی که به اعتبار او وارد می شود، مشخص است و دادگاه باید حکم آنها را صادر کند، بدون این که به اثبات این آسیب‌ها احتیاجی باشد.
نکته ـ هر جرمی که از طرف مطبوعات رخ می‌دهد، باید از طرف هیئت منصفه مورد رسیدگی و پیگیری قرار بگیرد. در هیأت منصفه مطبوعات، افکار عمومی به شکل کامل باید حضور داشته باشد و شایسته نیست که قشری خاص و افراد با دیدگاه‌های سیاسی را در هیأت منصفه مطبوعات وارد کنیم.
ج- افترای ساده
هر کسی نسبت به شخصی، امری را صریحاً نسبت داده باشد یا آنها را به شکلی در معرض عموم منتشر نماید که مطابق قانون آن عمل جرم افترا و تهمت محسوب می‌شود و در واقع چیزی غیر از حقیقت واقعی باشد و مفتری نتواند صحت آن را با اسناد ثابت نماید، جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها محکوم خواهد شد.
نکته ـ در مواردی که انتشار آن امر، اشاعه فحشا محسوب گردد، بطوری که مفتری بتواند صحت اسناد را ثابت کند، به مجازات جرم افترا و تهمت ذکر شده محکوم خواهد شد.
ارکان جرم افترا
برای تحقق ارکان جرم افترا وجود سه شرط ضروری است:
1 ـ انتساب جرم به دیگری
اگر کسی، دیگری را به بی تقوایی یا بی عدالتی متهم کند، جرم افترا صورت نگرفته است، یعنی اعمالی که نسبت دادنش جرم نیست ولی بر خلاف شرع است. منظور از «امر» در عبارت «کسی که افترا زده است، امری را به کسی نسبت دهد. » هر فعلی که طبق قوانین موجود در زمان افترا، جرم محسوب شود. بنا بر این اگر عمل انتسابی به موجب قانون جرم شناخته شود، تحقق جرم افترا منتفی است. جرم افترا جرمی آنی است. به این معنی که جرم در همان لحظه‌ی نسبت دادن، امری مجرمانه به دیگری محقق می‌شود؛ مانند اینکه امروز، شخص الف، امری را که جرم است، به شخص نسبت می‌دهد و فردا قانونی وضع شود و از امری که نسبت داده، سلب عنوان مجرمانه گردد. این عمل تأثیری در تحقق جرم افترا ندارد و این جرم محقق شده است.
نکته ـ در باب امر انتسابی به دیگری تنها بیان شده که مطابق قانون جرم باشد، اما تفکیکی بین جرایم قائل نشدند. بنابر این حتی اگر کسی، ارتکاب جرم سبکی مثل جرایم راهنمایی و رانندگی را به دیگری نسبت دهد، مفتری محسوب می‌شود و مشمول این ماده می‌گردد. اما نسبت اعمالی که بر حسب مورد تخلف انضباطی، انتظامی یا اداری تلقی می‌شود یا بر اساس موازین شرعی ممنوع شده باشد، مشمول جرم افترا و تهمت نیست.
2 ـ صراحت نسبت دادن جرم به دیگری
مورد دیگری که قانون گذار آن را از ارکان جرم تهمت و افترا بر شمرده «انتساب صریح جرمی به دیگری» است. با این تفسیر که نسبت دادن امر مجرمانه به دیگری، باید صریح و واضح باشد و در حقیقت سوء نیت و قصد مفتری که از ارکان جرم افترا و تهمت، تشکیل‌دهنده جرم افترا است، از آن برداشت شود. بنابر این اگر فردی با قصد مزاح و شوخی امری مجرمانه را به دیگری نسبت دهد یا حرفی بزند که در اصطلاح عامیانه دو پهلو باشد؛ بطوری که بیش از یک معنی از آن به ذهن خطور کند، افترا نخواهد بود. از آنجایی که سوء نیت مفتری، شرط تحقق جرم است، حال اگر سوء نیت نسبت دهنده احراز شدنی نباشد، باز هم افترا محقق نگردیده است.
3 ـ ناتوانی مفتری (نسبت دهنده) از اثبات
عدم توانایی اثبات جرم از طرف افترا زننده، یعنی هر گاه افترا زننده، بتواند اثبات نماید که طرف مقابل که مخاطب افترا بوده مرتکب جرم انتسابی شده است، جرم افترا و تهمت صورت نگرفته است.
مجازات افترا
مجازات افترا درماده ۶۹۷ تا ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ بیان شده است.
ماده ۶۹۷ – هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه ۶ محکوم خواهد شد. (اصلاحی به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹/۲/۲۳)
تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد‌شد.
ماده ۶۹۸ – هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت رأساً یا به عنوان نقل‌قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد
مفاهیم مشابه
الف- نشر و اشاعه اکاذیب
هر کسی به قصد ایجاد و وارد ساختن ضرری به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی کشور، به وسیله انتشار نامه یا شکواییه یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا دروغ‌هایی را نسبت به آن شخص اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد و از این که از طریق مزبور به نحوی از ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه اعاده حیثیت، در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود. این مورد از افترا از جمله جرایمی تحت عنوان نشر اکاذیب و اشاعه آن در دنیای حقوق شناخته می شود.
هر کسی آگاه، عمدی به قصد متهم نمودن دیگری ابزار و وسایل جرم یا اشیایی را که یافتن آن موجب می شود، یک نفر متهم شود و بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد کند و در اثر این عمل شخص مورد نظر مورد تعقیب و متهم گردد، پس از صدور منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. این نوع جرم از جرایم توهین و افترا به عنوان تهمت و افترای عملی شناخته می شود.
ب- انتشار هجویه
هر کسی به نظم یا نشر به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند یا هجویه را منتشر کند، به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود. در این شرایط به کسی که تهمت و افترای نا روا، وارد شده باشد، می تواند تقاضای اعاده حیثیت، از دادگاه محل مورد وقوع جرم را داشته باشد.
ج- افترا از طریق شبکه های اجتماعی یا پیامک
به موجب ماده 18 قانون جرائم رایانه ای اگر کسی با قصد ضرر زدن به دیگری یا تشویش ذهن عموم از طریق رایانه یا سامانه های مخابراتی برخلاف حقیقت، اعمالی را به صورت صریح یا ضمنی به دیگری نسبت دهد صرف نظر از اینکه ضرر مادی یا معنوی به شخص وارد شود این عمل جرم و دارای مجازات حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو خواهد بود.
آنچه که در این ماده بیان شده این است که نسبت دادن هرگونه عملی به صورت مطلق صرف نظر از اینکه عنوان مجرمانه داشته باشد یا خیر به شرط اینکه برخلاف حقیقت باشد جرم و دارای مجازات است.
د- افترا در قانون مبارزه با مواد مخدر
هرگاه کسی با قصد متهم کردن دیگری مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر داروئی و یا آلات و ادوات استعمال آن را در محلی قرار دهد به موجب ماده 26 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر به حداکثر مجازات همان جرم محکوم خواهد شد.
همینطور اگر شخصی دیگری را به منظور تعقیب در مراجع ذیصلاح عمدا و بر خلاف واقع متهم به یکی از جرائم موضوع قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر نماید به موجب ماده 27 همان قانون به بیست تا هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
ر- تهمت ناموسی
مجازات تهمت ناموسی در قانون کاملا واضح و روشن است. در قانون از این تهمت با عنوان قذف یاد می‌شود. معنی خود کلمه قذف در زبان فارسی انداختن و رها کردن است. تعریف دقیق قانون از این کلمه نیز تهمت زنا یا لواط زدن به فرد دیگری است که به نوعی تهمت ناموسی نیز خوانده می‌شود؛ اما طبق قانون چه چیزی قذف و یا همان تهمت ناموسی خوانده می‌شود؟ هر شخصی به طرف مقابل خود فحش ناموسی بدهد.
این فحش می‌تواند لقب زنا به خود و یا مادر وی باشد و نتواند در دادگاه این تهمت خود را به اثبات برساند، مرتکب قذف شده است و مجازات برای وی اعمال خواهد شد. مجازات قذف در قانون 80 ضربه تازیانه است. البته نکات مهم دیگری هم درباره قذف صادق است که بایستی درباره آن به صورت کامل اطلاعات کسب نمایید. مشاوره حقوقی قذف می‌تواند بندهای قانونی این جرم را بیشتر برای شما روشن نماید.
جرم تهمت و افترا
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.