واژه لعان یا ملاعنه در فقه و حقوق به مواردی گفته می شود که زوج و زوجه با اعمال شرایط خاصی و مشخص شده ای یکدیگر را لعنت می کنند. زمانی که این چنین مراسمی به پایان می‌رسد، زن و شوهر باید از هم جدا شوند و حق ندارند که دوباره باهم ازدواج کنند.
لعان
“ابتدا” می بایست با معنا و مفهوم لعان، که همان نفرین و طردکردن است آشنا شویم شاید اشخاص کمی باشند این اصطلاح در فقه و شرع برای دفع حدِ قذف (۸۰ ضربه شلاق) و نفی ولد (ادعای اینکه فرزندِ متولدشده ، فرزند مدعی نیست) به‌کار می‌رود را نمی دانند.
واژه لعان یا ملاعنه در فقه و حقوق به مواردی گفته می شود که زوج و زوجه با اعمال شرایط خاصی و مشخص شده ای یکدیگر را لعنت می کنند. زمانی که این چنین مراسمی به پایان می‌رسد، زن و شوهر باید از هم جدا شوند و حق ندارند که دوباره باهم ازدواج کنند.
زن و شوهر برای این که مشمول مجازات اسلامی حد قذف که همان ۸۰ ضربه شلاق، حد زنا و نفی ولد (فرزند متولدشده، فرزند مدعی نیست) نشوند، مراسم لعان برای هردو اجرا می‌شود. لعان باید براساس شرایط خاص خود انجام شود و نباید در آن تغییری اعمال گردد. لعان برای برطرف کردن مجازات حد به کار می‌رود.
بدین صورت که شوهر (زوج) با سوگندهای ویژه‌ای به زن خود نسبت زنا دهد و همسرش (زوجه) با سوگندهای مشابهی اتهام شوهرش را رد کند. با تحقق لعان زن و شوهر از یکدیگر جدا شده و ازدواج دوباره آنها تا ابد ممنوع است.
لعان زمانی شروع می‌شود که مردی به همسر خود نسبت زنا دهد یا فرزندی را که زن به دنیا آورده از خود نفی کند. آنگاه شوهر باید در حضور حاکم شرع چهار بار ادعای خود را با ذکر سوگند تکرار کند و بار پنجم اعلام کند:
« لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم ». سپس زن چهار بار قسم می‌خورد که مرد دروغ می‌گوید و بار پنجم اعلام می‌کند : « خشم خدا بر من اگر او راست گفته باشد ». پس از انجام این مراسم نکاح فسخ شده و زن و شوهر از یکدیگر جدا می‌شوند.
زن برای همیشه بر شوهر حرام می‌شود و ازدواج دوباره آن دو ممکن نیست. اگر موضوع لعان نفی فرزند باشد، فرزندی که مورد لعان واقع شده متعلق به شوهر قلمداد نمی‌شود. همچنین حد از هر دو ساقط می‌شود، یعنی نه شوهر بدلیل قذف و اتهام زنا تازیانه می‌خورد و نه زن به دلیل زنا سنگسار می‌شود.
چگونگی انجام لعان
زوج و زوجه باید مراحل زیر را در مراسم لعان به جای آورند :
۱- در حضور حاکم شرع ، هردو نفر قیام می‌کنند.
۲- مرد دوباره ادعای خود را تکرار می‌کند و چهار بار این عبارت عربی را بیان می‌کند : « اُشْهِدُ بِاللَّهِ اَنّی لَمِنَ الصَّادِقینَ فیما قُلتُ» یعنی به خدا سوگند می‌خورم که در ادعای خودم یعنی نسبت زنا و فرزند نامشروع، راستگو هستم.
۳- بعد از این عبارت، این عبارت عربی را بیان می‌کند: « لَعْنَهُ اللَّهِ عَلَیَّ انْ کُنْتُ مِنَ الْکاذِبینَ» یعنی اگر ادعای دروغ و کذبی کرده باشم، خدا مرا لعنت کند.
۴- حال اگر زن در قبال سخنان مرد سکوت اختیار کند به معنی پذیرش سخنان اوست و اتهام او را قبول می‌کند و در این صورت باید مجازات اسلامی که برای او مشخص شده را متحمل شود.
ولی اگر ادعای مرد را قبول نکند، در این صورت این عبارت عربی را در پاسخ به ادعای مرد بیان می‌کند: «اُشْهِدُ بِاللَّهِ انّهُ لَمِنَ الکاذِبینَ فی مَقالَتِهِ»؛ یعنی به خدا سوگند می‌خورم که ادعای مرد (شوهر خود) دروغ است.
۵- بعد از این عبارت، عبارت دیگر عربی را بیان می‌کند و با این عبارت مراسم تمام می‌شود، و آن عبارت است از: «اِنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَیَّ انْ کانَ مِنَ الصَّادِقینَ»؛ اگر ادعای آن مرد (شوهر) درست باشد، خداوند مرا لعنت کند.
هنگامی که فردی به شخص مسلمانی اتهام فساد و فحشا می‌زند اما شاهد یا مدرکی دال بر آن ندارد، فردِ اتهام زننده به ۸۰ ضربه شلاق، به‌عنوان «حدِ قذف» محکوم می‌شود، همچنین اگر مردی همسر خود را به فحشا متهم کند یا کودکی را که از آن زن در دوره‌ی زوجیت میان آن دو متولد شده است فرزند خود نداند، و نیز زن این ادعای زوج را انکار کند، زوج و زوجه باید نزد حاکم شرع (قاضی) روند و در حضور او همدیگر را «لعان» کنند تا مجازاتِ حدود شرعی از آنها برداشته شود.
شرایط انجام لعان
مرد باید همسرش را به زنا متهم کرده باشد و ادعا کند که این عمل را مشاهده کرده است ، ولی دلیل و شاهد نداشته باشد. زن همسر دائم مرد باشد و مشهور به زنا نباشد (مشهور است که دلیل این شرط این است که زن بتواند این نسبت را با لعان از خود دور کند ، درنتیجه درمورد زن مشهور به زنا گفته‌اند لعان تحقق نمی‌یابد، زیرا او حرمت و آبرویی برای خودش باقی نگذاشته است) با توجه به این شرایط، اگر مردی به همسرش نسبت زنا دهد، او را به اصطلاح « قذف» کرده است، یعنی به او تهمت زنا زده است. حال اگر نتواند دلیل و شاهدی برای این امر بیاورد، برای اینکه به مجازات قذف متهم نشود، باید همسر خود را لعان کند.
زمانی که لعان اعمال می شود زوج و زوجه دیگر به هیچ عنوان نمی توانند بهم محرم شوند بعد از اعمال لعان زن می بایست بار دیگر عده نگه دارد برای نمونه زنان مطلقه به مدت سه طهر (پاکی از خون حیض که حدودا برابر ۳ ماه است) عدّه نگه دارد.
در دوران عدّه، زن نمی‌تواند ازدواج کند، ولی پس از آن مشکلی ندارد.
آثار لعان
اگر لعان به درستی صورت گیرد و کیفیت داشته باشد وو هم چنین به تایید قاضی برسد باعث می شود تا آثاری را داشته باشد که در ادامه آن ها را بیان می کنیم:
الف) عقد نکاح میان زوجین منحل می شود
یکی از آثار لعان که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم جدایی زن و شوهر بود. اگر لعان در نزد قاضی حادث شود موجب جدایی زن و شوهر می شود. در این حالت زن و شوهر نسبت به همدیگر حرام موبد می شوند یعنی دیگر نمی توانند و امکان پذیر نیست که با یکدیگر ازدواج کنند. در لعان و این شیوه از جدایی جاری کردن صیغه طلاق ضرورت ندارد و خود لعان باعث می شود که رابطه زوجیت و عقد نکاح از بین برود.
ب) حرمت موبد میان زوجین
وکیل حقوقی در اصفهان اظهار داشت که پس از لعان دیگر زن و مرد امکان محرم شدن با یکدیگر را ندارند. اما زن باید پس از لعان و جدا شدن عده نگه دارد. عده او هم مثل طلاق عادی ۳طهر است، یعنی باید ۳ بار پاکی ببیند تا امکان ازدواج مجدد داشته باشد. و البته که در دوران عده زن نمی تواند دوباره ازدواج کند.
ج) ساقط شدن حد قذف و حد زنا
پس از صورت گرفتن لعان، حد قذف از گردن مرد ساقط می شود و حد زنا هم از گزدن زن ساقط خواهد شد. اما در جایی که مرد مراسم لعان را انجام داد و سوگند های یاد شده را خورد اما زن در مقابل سوگند نخورد و ادعا نکرد که سخنان او کذب است، به حد زنا محکوم می شود.
د) محروم شدن از ارث
بر اساس ماده ۸۸۲ قانون مدنی، پس از واقع شدن لعان، رابطه توارث میان زن و شوهر از بین رفته و دیگر از هم ارث نمی برند. به عبارت دیگر لعان یکی از موانع ارث است و به علت آن که بعد از وقوع لعان، نکاح منحل می شود، در نتیجه زوجین از هم ارث نخواهند برد.
ه) سلب شدن نسبت فرزند از پدر
اگر لعان به علت نفی فرزند صورت بگیرد، در این حالت هم رابطه توارث بین پدر و فرزند از بین می رود و از یکدیگر ارث نمی‌برند، چون به دلیل وقوع لعان دیگر رابطه پدر و فرزندی بین آنها وجود ندارد. مطابق ماده ۸۸۲ قانون مدنی «… فرزندی که به سبب انکار او، لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی برد.» البته این فرزند از مادر خود و خویشان مادری اش ارث می برد و مادر و خویشان مادری نیز از او ارث خواهند برد.
آیه لعان
آیه لِعان آیه ششم سوره نور است که به بیان حکم لعان می‌پردازد. اگر شوهر، همسر خود را به زنا متهم کند و شاهدی بر ادعای خود نداشته باشد، برای رهایی از حد قذف (هشتاد تازیانه) می‌تواند با پنج مرتبه قسم همسر خود را لعان کند، پس از آن زن نیز با پنج قسم، از خود دفاع نماید.
به‌وسیله این حکم، حد قذف از شوهر و حد زنا از زن برداشته شده و زوجین، ضمن جدایی از یکدیگر، تا آخر عمر به هم حرام می‌شوند.
وَ الَّذِینَ یرْمُونَ أَزْواجَهُمْ وَ لَمْ یکنْ لَهُمْ شُهَداءُ إِلَّا أَنْفُسُهُمْ فَشَهادَهُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهاداتٍ بِاللّه إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِینَ «۶» وَ الْخامِسَهُ أَنَّ لَعْنَتَ اللّه عَلَیهِ إِنْ کانَ مِنَ الْکاذِبِینَ «۷» وَ یدْرَؤُا عَنْهَا الْعَذابَ أَنْ تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهاداتٍ بِاللّه إِنَّهُ لَمِنَ الْکاذِبِینَ «۸» وَ الْخامِسَهَ أَنَّ غَضَبَ اللّهِ عَلَیها إِنْ کانَ مِنَ الصَّادِقِینَ «۹» وَ لَوْ لا فَضْلُ اللّهِ عَلَیکمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اللّهَ تَوَّابٌ حَکیمٌ «۱۰» ﴿۶-۱۰﴾
و کسانی که به همسران خود نسبت زنا می‌دهند، و جز خودشان گواهانی ندارند، هر یک از آنان چهار بار به خدا سوگند یاد کند که او قطعاً از راستگویان است «۶» و بار پنجم قسم یاد کند که لعن خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد «۷» و از زن، کیفر ساقط می‌شود، در صورتی که چهار بار به خدا سوگند یاد کند که شوهر او حقیقتا از دروغگویان است «۸» و شهادت پنجم را نیز بگوید که غضب خدا بر او باد اگر آن مرد از راستگویان باشد «۹» و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اینکه او توبه پذیر و حکیم است بسیاری از شما گرفتار مجازات سخت الهی می‌شدید. «۱۰» (نور، ۶-۱۰)
لعان در ازدواج موقت
این حکم به این دلیل و با این هدف اجرا می شود که موجب جدایی زن و مرد می شود و در حقیقت یک نوع طلاق گرفتن است. اما این حکم در صیغه یا عقد موقت جایی ندارد، زیرا همانطور که از نام عقد موقت پیداست، موقت بوده و پس از گذشت مدت معینی از بین خواهد رفت و رابطه زوجیت میان طرفین قطع خواهد شد.
به همین خاطر است که در ازدواج موقت لعان اجرا نمی شود و چنانچه مردی در خصوص همسر موقت خود ادعای زنا داشته باشد، ضرورتی ندارد که برای جدایی این مراسم عا را انجام دهد و سوگند بخورد. بلکه آنها این امکان را دارند که بعد از پایان مدت صیغه از یکدیگر جدا شوند.
حتی در شرایطی که نفی فرزند در عقد موقت مطرح شود نیز اجرای این حکم لازم نیست و در صورتی که مرد مدعی شود فرزند مال او نیست، بطور خود به خود رابطه او و بچه نفی شده و دیگر نسبتی میان آنها باقی نمی ماند.
لعان در ازدواج موقت
بعضی از افراد این تصور اشتباه را دارند که چنانچه رابطه میان زن و مرد، به علت انجام دادن لعان از بین برود، دیگر زن استحقاق دریافت مهریه را ندارد. در صورتی که تصوری کاملا نادرست است، جدا شدن زن و مرد بر اثر لعان هیچ تاثیری در دریافت مهریه ندارد و زن این حق را دارد که مطابق قانون مهریه خود را از مرد بگیرد. به این دلیل که مهریه حقی است قانونی و شرعی برای زن، و هیچ کسی نمی تواند او را از این حق محروم کند مگر در موارد بسیار خاص.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.