قانون مجازات اسلامی در ماده 14، مجازات های اصلی را به چهار دسته تقسیم کرده است که یکی از آن چهار مجازات اصلی دیه است. اگر می خواهید بدانید که دیه چیست، دیه کامل انسان در سال 99 چقدر است و شرایط مطالبه دیه به چه صورت است، تا پایان مقاله همراه ما باشید.
قانونگذار در تعریف دیه در ماده 17 همان قانون اینگونه بیان کرده است که:
دیه اعم از مقدر (میزان آن تعیین شده است) و غیر مقدر (میزان آن تعیین نشده است)، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس (جان)، اعضا و منافع و یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود.
با توجه به نص قانون، دیه زمانی قابل مطالبه است که جنایت یا غیرعمد باشد (مانند تصادفات رانندگی منتهی به فوت یا جرح و یا ایراد جنایت در زمانی که با قصد و نیت نباشد اما مبتنی بر تقصیر باشد) و یا این که جنایت به صورت عمدی واقع شود اما قصاص صورت نگیرد (مانند زمانی که اولیای دم از قصاص صرف نظر می کنند اما تمایل به اخذ دیه دارند و یا جنایت عمدی به نحوی است که اگر قصاص انجام شود آسیب شدیدتری از جنایت قابل قصاص بر جانی وارد می آید.)
در این شرایط شخص مجنی علیه (شخصی که بر او جنایت وارد شده است) و یا در فرض فوت، اولیای دم او با طرح شکایت کیفری و محکوم کردن جانی (کسی که جنایت را ایجاد کرده است) می توانند اقدام به مطالبه دیه نمایند.
تعریف دیه مقدر و غیر مقدر
دیه مقدر به موجب ماده 448 قانون مجازات اسلامی مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.
دیه مقدر دیه معین شده در شرع می باشد که قانونگذار آن را مطابق با آنچه که در شرع آمده است در قانون مجازات اسلامی تصریح کرده است.
با توجه به تعریف قانونگذار اگر جنایت غیرعمدی و یا عمدی (در فرض عدم قصاص) بر نفس (جان آدمی) وارد شود و یا جنایت بر عضو وارد شود مانند دیه شکستگی بینی، دیه دندان، دیه شکستگی دست و یا سر و… و یا اگر جنایت بر منافع وارد آید مانند جنایت وارده بر حواس بویایی، چشایی، بینایی، صوت و یا دیه ازاله‌ی عقل (از بین رفتن عقل) و… قابل مطالبه خواهد بود.
دیه غیر مقدر به موجب ماده 449 قانون مجازات اسلامی عبارت است از ارش که مقدار آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت با در نظر گرفتن دیه مقدر و جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می کند. مانند دیه کف دست که در شرع دیه ای برای آن مقرر نشده است فلذا می بایست ارش آن مشخص گردد.
در قانون مجازات اسلامی دیه جراحاتی که ممکن است بر سر و صورت و بدن ایجاد گردد نیز مشخص گردیده و علاوه بر آن دیه تغییر رنگ و سیاهی پوست مانند دیه کبودی و حتی در ماده 716 قانون مجازات اسلامی دیه سقط جنین و دیه جنایاتی که ممکن است بر مرده وارد آید نیز در قانون مشخص شده است.
اَرش چیست؟
ارش، دیه ای غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و جلب نظر کارشناس، میزان آن را تعیین می کند، مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد، مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود». پس چنانچه از منطوق مواد صریح قانونی به دست می آید، دیه، مالی است که به سبب جنایت بر انسان، به وی می رسد.
چگونگی اثبات دیه
جهت دریافت دیه ابتدا می بایست شکایت کیفری تنظیم گردد و با دستور مقام قضایی می بایست به دادسرا و پزشکی قانونی مراجعه شود و جهت اثبات ایراد جنایت عمدی و شبه عمدی و اثبات دیه می بایست ادله قانونی اقامه نمود.
ادله اثبات در امور کیفری به موجب ماده 160 قانون مجازات اسلامی عبارت است از اقرار، شهادت، قسامه، سوگند و علم قاضی
زمانی که شاکی به طرح شکایت در خصوص اثبات جنایت قتل و ضرب و جرح اعم از عمدی و غیر عمدی می پردازد می بایست یا به اقرار متهم استناد نماید، به طوری که متهم اقرار کرده است که مرتکب جنایت قتل و یا ضرب و جرح شده است که در این صورت قاضی با توجه به ماده 161 قانون مجازات اسلامی با استناد به اقرار متهم رأی صادر می کند.
و یا می بایست برای اثبات امر شاهد معرفی کند، به موجب قانون شاکی می بایست دو شاهد مرد و یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن اقامه نماید و در این حالت قاضی می بایست به استناد شهادت شهود به صدور رأی بپردازد.
یکی دیگر از راه های اثبات دیه سوگند شاکی است. به موجب ماده 209 قانون مجازات اسلامی زمانی که شاکی در جنایات موجب دیه امکان اقامه شاهد نداشته باشد می تواند با معرفی یک شاهد مرد یا دو شاهد زن به همراه یک سوگند ادعای خود را ثابت نماید.
یکی دیگر از راه های اثبات دیه قسامه است. به موجب ماده 455 قانون مجازات اسلامی قتل عمدی موجب دیه با قسم پنجاه مرد و قتل غیرعمدی با قسم بیست و پنج مرد در صورت حاصل شدن لوث و فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر اثبات می شود. به موجب ماده 456 قانون مجازات اسلامی در جنایات بر اعضا و منافع چه عمدی و چه غیرعمدی مجنی علیه می تواند با اقامه قسامه مطابق قانون به اثبات دیه بپردازد.
علاوه بر ادله گفته شده در قانون ما علم قاضی به عنوان یکی از دلائل برای اثبات امور تعیین شده است که این موضوع به منزله ی تیغی دو لبه تلقی می شود چرا که بعضاً می توان حقوق افراد را با آن تضییع نمود و عدالت را نقض نمود و بعضاً هم قاضی می تواند در غیاب سایر دلایل به وسیله علم خویش عدالت را مستقر سازد. مطابق ماده 211 قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران علم قاضی عبارت از یقین حاصل از مستندات بیّن (نشانه ها و دلائل روشن به جز دلایل پیش گفته از جمله نظریه کارشناس، معاینه محل، گزارش ضابطین، اظهارات مطلعین و …) در امری است که نزد وی مطرح می شود. در مواردی که مستند حکم، علم قاضی است، وی موظف است قرائن و امارات بیّن مستند علم خود را به طور صریح در حکم قید کند.
مسول پرداخت دیه
اگر جنایت وارده اعم از قتل یا ضرب و جرح عمدی و یا شبه عمدی باشد شخص جانی می بایست مبلغ دیه را پرداخت نماید. لیکن اگر شخص نابالغ و یا مجنون مرتکب قتل یا ضرب و جرح عمدی یا شبه عمدی شود با توجه به این که جنایت آنها خطای محض محسوب می شود اگر جنایت به وسیله شهادت، قسامه و یا علم قاضی ثابت شود مبلغ دیه را می بایست عاقله آنها پرداخت نماید. به موجب ماده 468 قانون مجازات اسلامی عاقله عبارت است از پدر، پسر و بستگان ذکور نسبی پدری و مادری و یا پدری به ترتیب طبقات ارث (اقوام مردی که رابطه خویشاوندی با آن ها به موجب خون است و نه ازدواج) می باشد.
مهلت پرداخت دیه
از زمان وقوع جنایت در جنایت عمد شخص محکوم می بایست ظرف یک سال قمری و در جنایت شبه عمد ظرف دوسال قمری و در جنایت خطای محض ظرف سه سال قمری، نسبت به پرداخت دیه اقدام کند. پرداخت این مبلغ در جنایت خطای محض باید هرساله یک سوم و در شبه عمد هرساله نصف دیه باشد.
مطالبه دیه از راننده مقصر
در صورتی که به موجب بی احتیاطی راننده تصادفی ایجاد گردد و منتهی به جرح و یا فوت گردد کلیه قوانین مربوط به دیه که در این مقاله بیان شد، در این مورد نیز جاری خواهد بود؛ چرا که جراحات و قتل ناشی از تصادفات، غیرعمد محسوب می گردد و علاوه بر مجازات حبس تعزیری دارای دیه درصورت مطالبه از سوی مجنی علیه و یا اولیای دم می باشد. شخص شاکی و یا اولیای دم او پس از مراجعه به پزشکی قانونی و طرح شکایت علیه راننده مقصر و اثبات این امر از طریق ادله اثبات می توانند راننده مقصر را محکوم کرده و نسبت به دریافت دیه از ایشان و در صورت دارابودن بیمه شخص ثالث از بیمه مربوطه اقدام نمایند.
هزینه مطالبه دیه از دادگاه
باتوجه به این که در قانون مجازات اسلامی دیه به عنوان یکی از انواع مجازات های اصلی در ماده 14 قید شده است شخصی که جهت دریافت دیه محق باشد می تواند با پرداخت مبلغ ده هزارتومن و پرداخت هزینه برابر اصل و یک مبلغ ناچیز که دفاتر خدمات قضایی دریافت می دارند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت شکایت کیفری خود بپردازد. البته برای افراد ناتوان مالی با تشخیص دادستان یا رئیس حوزه قضایی امکان معافیت از پرداخت مبلغ ده هزار تومان نیز وجود دارد.
مدارک و منضمات مورد نیاز جهت طرح دعوای مطالبه دیه
1- تصویر مصدق دادنامه (اختیاری)
2- تصویر مصدق گزارش مرجع انتظامی (اختیاری)
3- تصویر مصدق نظریه پزشکی قانونی (اختیاری)
4- به همراه داشتن كارت ملي جهت احراز هويت و كارت عابر بانك جهت پرداخت هزينه دادرسي الزامي است.
*در صورت عدم وجود مدارك اختياري فوق مي توانيد يكي از دلایل ذيل را ارائه نماييد.
1- استماع شهادت شهود و مطلعين. 2- جلب نظر کارشناس. 3- درخواست استعلام. 4- شماره پرونده استنادي. 5- ساير دلايل و مستندات
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.