صدور حکم موت فرضی در لغت به چه معناست؟
صدور حکم موت در زمان هایی خاص اتفاق می افتد. میبایست شرایط آن که بصورت کاملا مشخص در قانون توضیح داده شده به وجود آمده باشد. برای آن که با مفهوم موت فرضی بیشتر آشنا شویم قصد داریم ابتدا به توضیح راجع به این واژه بپردازیم. البته باید به این نکته توجه داشت که صدور این چنین حکمی گاهی از اوقات لازم است و به همراه خود تبعاتی را نیز خواهد داشت. حال اینکه در چه شرایطی می توان درخواست صدور حکم موت فرضی را داشت و یا اینکه چه کسانی قادر به تنظیم دادخواست هستند موضوعاتی است که به توضیح آنها خواهیم پرداخت.
واژه موت در زبان عربی به معنای پایان حیات است. در واقع موت را می توان نقطه مقابل حیات دانست. البته ما از این واژه در حالت های مختلفی استفاده میکنیم. درست است که در حالت های گوناگون نیز واژه موت همچنان به معنای پایان زندگی است. اما این واژه دارای انواع مختلفی همچون موت نباتی، موت حیوانی و موت عقلانی می باشد. معنای واژه فرضی هم که کاملا مشخص است و یعنی به صورت احتمالی. حال ترکیب این دو واژه در عالم حقوق معنای خاص به خود را دارد. که موجب تاسیس نهاد حقوقی با عنوان صدور حکم موت فرضی شده است.
صدور حکم موت فرضی و معنای حقوقی آن
صدور حکم موت فرضی یعنی موت و فوت شخصی که توسط مراجع قضایی مورد حکم قرار میگیرد. یعنی شخص مورد ادعا، فوت شده فرض میگردد.یکی از مولفه های قانونی طرح دعوای حقوقی با خواسته مذکور، این است که مدتی طولانی از شخصی هیچگونه خبری در دست نباشد. و به تعبیری دیگر عرفا آن شخص زنده فرض نشود. در ماده ۱۰۱۹ قانون مدنی به تشریح برخی از کسانی که در صورت اتفاق افتادن شرایط تعریف شده برای آنها حکم موت فرضی صادر می شود پرداخته شده است.
نکته: در ماده ۱۰۲۰ الی ۱۰۲۲ قانون مدنی راجع به افراد مفقود الاثری که زنده فرض نمی شوند سخن گفته شده است.
موارد مفروض موت شخص غایب
موارد ذیل از جمله مواردی محسوب است که عادتاً شخص غایب زنده فرض نمی شود:
1) وقتی که ده سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده است گذشته و در انقضاء مدت مزبور سن غایب از هفتاد و پنج سال گذشته باشد.
2) وقتی که یک نفر به عنوانی از عناوین، جزء قشون مسلح بوده و در زمان جنگ مفقود و سه سال از تاریخ انعقاد صلح بگذرد بدون اینکه خبری از او برسد. هرگاه جنگ منتهی به انعقاد صلح نشده باشد مدت مزبور پنج سال از تاریخ ختم جنگ محسوب می شود
3) وقتی که یک نفر حین سفر بحری در کشتی بوده که آن کشتی در مسافرت تلف شده است، سه سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد بدون اینکه از آن مسافر خبری برسد.
اگر با انقضاء مدت های ذیل که مبدا آن روز حرکت کشتی محسوب می شود کشتی به مقصد نرسیده باشد و در صورت حرکت بدون مقصد به بندری که از آنجا حرکت کرده برنگشت و از وجود آن به هیچ وجه خبری نباشد کشتی تلف شده محسوب می شود
الف) برای مسافرت در بحر خزر و داخل خلیج فارس یک سال
ب) برای مسافرت در بحر عمان، اقیانوس هند، بحر احمر، بحر سفید ( مدیترانه )، بحر سیاه و بحر آزوف دو سال
ج) برای مسافرت در سایر بحار سه سال
اگر کسی در نتیجه واقعه ای به غیر آنچه عنوان قشون مسلح یا حین سفر بحری، دچار خطر مرگ گشته و مفقود شده و یا در طیاره بوده و طیاره مفقود شده باشد وقتی می توان حکم موت فرضی او را صادر نمود که پنج سال از تاریخ دچار شدن به خطر مرگ بگذرد بدون اینکه خبری از حیات مفقود رسیده باشد.
در صورت وجود موارد بالا می توان برای درخواست صدور حکم موت فرضی اقدام نمود.
چه کسانی می توانند دادخواست صدور حکم موت فرضی را تنظیم نمایند؟
صدور حکم موت فرضی بعنوان خواسته یک دادخواست حقوقی، از سمت چه شخص یا اشخاصی قابل تقدیم به محکمه میباشد؟ به عبارت دیگر شخص ذینفع یا ذی سمت در طرح و اقامه دعوای مذکور کیست؟ وکیل متخصص حقوقی پاسخ میدهد.
با توجه به توضیحات فوق این موضوع روشن می شود که این حکم برای افراد مفقودالاثر در شرایط احصا شده در قانون صادر می شود. پس زمانی که برای شخصی این حکم صادر گردید مطابق با قانون ورثه شخص غایب مفقودالاثر یا قائم مقام قانونی آنها می تواند پس از گذشت زمان مشخص شده به دادگاه مراجعه و دادخواست صدور حکم موت فرضی شخص را تقدیم نماید. دادگاه پس از بررسی خواسته خواهان و احراز شرایط لازمه اقدام به صدور حکم موت فرضی شخص مورد ادعا می نماید.
نکته: با بررسی مواد یاد شده در قانون مدنی مشخص می گردد در حداقل و حداکثر زمانی که پس از گذشت آن شخص عادتا زنده فرض نمی شود بین ۳ تا ۱۰ سال است.
صدور حکم موت فرضی و آثار آن
صدور حکم موت فرضی نیز مانند سایر احکام حقوقی یا کیفری دارای آثار حقوقی میباشد. شکی نیست که با صدور هر حکم و به اجرا در آمدن آن تبعاتی نیز به بار می آید. اگر بخواهیم مهمترین اثر صدور حکم موت فرضی اشاره کنیم می توانیم به تصرف در مال و اموال آن شخص بپردازیم. چرا که در غیر این صورت، هیچ کسی نمیتواند بدون نمایندگی یا اذن و اجازه، در اموال دیگری دخل و تصرفی نماید. از دیگر آثار آن می توانیم به پرداخت دیون متوفی، تقسیم ماترک و ابطال اسناد شناسایی مربوط به آن شخص اشاره داشته باشیم.
صدور حکم موت فرضی و تشریفات آن
صدور حکم موت فرضی مطابق با قانون نیازمند رعایت مقررات و شرایطی است. که رعایت شرایط و مقرره های قانونی الزامی میباشد. در غیر این صورت این حکم صادر نخواهد شد. این تشریفات عبارتند از:
۱ . تقدیم دادخواست صدور حکم موت فرضی به دادگاه
۲ . انتشار آگهی
۳ . بررسی و تحقیقات لازم از سوی دادگاه
برای هر چه روشن تر شدن تشریفات فوق به توضیح اجمالی درباره آنها میپردازیم.
تقدیم دادخواست صدور حکم موت فرضی به دادگاه
دادخواست حقوقی به خواسته صدور حکم موت فرضی باید به صورت کتبی و دربر دارنده مشخصات غایب, تاریخ غیبت شخص و دلایلی که بر حسب آن درخواست کننده خود را محق میداند، باشد. ادله و اسنادی که بر طبق استناد به آنها بتوان این امر را محقق ساخت میبایست ضمیمه دادخواست باشد. تمامی شرایط بیان شده مطابق ماده های ۱۵۳ و ۱۵۴ قانون امور حسبی می باشد.
نحوه رسیدگی دادگاه به این درخواست به چه نحوی است؟
برای پاسخ به این سوال باید بدانید که به طور کلی امور راجع به غایب مفقود الاثر با دادگاه خانواده محلی است که آخرین محل اقامت غایب در آن بوده است. اگر هم آخرین اقامتگاه غایب در خارج از ایران باشد، دادگاهی برای رسیدگی به امور غایب صالح است که آخرین محل سکونت غایب در حوزه آن دادگاه بوده است. اگر غایب هیچ‌کدام از موارد فوق را دارا نبود دادگاه محل اقامت و یا سکونت وراث غایب صالح برای رسیدگی است. اگر هم وراث معلوم نبودند دادگاه صالح، دادگاه محل مال غایب است. بدین‌ترتیب در مورد تشخیص دادگاه صالح چندان مشکلی وجود ندارد.
سپس نحوه صدور و رویه‌ای که برای صادر شدن حکم موت فرضی وجود دارد به این شرح است؛ در صورتیکه درخواست صدور حکم موت فرضی از طرف اشخاص ذینفع شده باشد، دادگاه اقدام به نشر آگهی کرده و اشخاصی که ممکن است از غایب خبری داشته باشند را دعوت می‌نماید که اطلاعاتشان را در اختیار دادگاه قرار دهند. این آگهی سه دفعه و هر کدام به فاصله یک ماه در یکی از جراید محل و یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران منتشر میشود.
دادگاه وقتی می‌تواند حکم موت فرضی را صادر نماید که یک سال از تاریخ انتشار آخرین آگهی گذشته و زنده بودن غایب معلوم نشده باشد. پس از گذشت این مدت، دادگاه جلسه رسیدگی تعیین می‌کند و رسیدگی با حضور درخواست‌کننده و دادستان انجام میشود. در اینجا بیان این نکته ضروری است که عدم حضور درخواست‌کننده مانع رسیدگی دادگاه نمی‌باشد و لزومی ندارد که حتما دادستان شخصا در دادگاه حضور داشته باشد.
دادگاه هم لازم است در حکم موت فرضی نام و نام‌خانوادگی درخواست‌کننده و مشخصات غایب، دلایل و مستندات حکم و تاریخ صدور حکم و همچنین قابلیت اعتراض و تجدیدنظرخواهی نسبت به رای صادر شده را درج نماید.
صدور حکم موت فرضی و الزام به انتشار آگهی
مطابق با قانون این آگهی باید سه دفعه متوالی و در هر بار به فاصله یک ماه در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار و یا محلی تهران منتشر شود. دادگاه زمانی قادر به صدور حکم موت فرضی خواهد بود که یک سال از تاریخ آخرین انتشار گذشته باشد و همچنان خبری از شخص مورد نظر نباشد.
سایر بررسی ها و تحقیقات لازم از سوی دادگاه
صدور حکم موت فرضی زمانی توسط دادگاه انجام میشود که دعوای حقوقی وفق قانون اقامه شده و به مقام قضایی رسیدگی کننده به اقناع ذهنی و یقین قضایی رسیده باشد. زمانی که دادگاه تمامی شرایط را برای صدور محیا دید اقدام به بررسی شرایط بیان شده در مواد ۱۰۲۰ تا ۱۰۲۲ قانون مدنی می نماید. و با احراز تمامی شرایط اقدام به صدور حکم می کند.
دادگاه صالح برای رسیدگی به صدور حکم موت فرضی کجاست؟
صدور حکم موت فرضی نیز میبایست همچون دعاوی حقوقی و کیفری دیگر، در مرجع صالح طرح و اقامه گردد. وکیل متخصص در این زمینه پاسخ می دهد که بطور کلی مسائل مربوط به غائبین مفقودالاثر در دادگاه خانواده محلی است که آخرین محل اقامت غایب در آنجا بوده است. بعنوان مثال، شخص غایب تا پیش از غیبت و مفقودی، در شهر اصفهان زندگی میکرده است. لذا دعوای مذکور میبایست در شهر اصفهان طرح و مورد رسیدگی قرار گیرد.
صدور حکم موت فرضی در صورتیکه آخرین اقامتگاه شخص غایب در خارج از کشور باشد چگونه است؟ پاسخ به این پرسش اینگونه خواهد بود که دادگاهی برای رسیدگی به امور غایب صالح است که آخرین محل سکونت غایب در آنجا باشد. حال اگر متوفی هیچ یک از دو مکان یاد شده را دارا نبود قاعدتا محل اقامت وارث ایشان محل دادگاه رسیدگی کننده خواهد بود. در صورت نبودن وارث نیز دادگاه صالح دادگاه محل وقوع مال غایب است.
صدور حکم موت فرضی و تجدید نظرخواهی آن
صدور حکم موت فرضی مانند سایر موضوعات حقوقی ابتدائا توسط دادگاه بدوی مورد انشا قرار میگیرد. موضوع تجدید نظر درباره صدور و عدم صدور حکم موت فرضی در دو دسته می باشد.
برای صدور آن می توانیم بگوییم که این حکم از سوی دادستانی قابل اعتراض است و در جنبه دیگر و عدم صدور آن این اعتراض از سوی درخواست کننده به علت رد شدن دادخواست صورت می پذیرد. با وصف و توضیح فوق روشن است که تجدید نظر خواهی برای این حکم چگونه است. لازم به ذکر است که صدور این حکم مانع این نیست که اگر فرد غایب پیدا شود نتواند اموالش را پس بگیرد.
حمایت قانون از همسران اشخاص مفقودالاثر چگونه است؟
از آنجایی که زن با نبود همسر و غیبت ایشان دچار اسیب و مشکلات فراوان میشود. قانون با مقرر کردن زمان خاص به زوجه اجازه میدهد که مطابق با مواد ۱۰۲۹ و ۱۰۳۰ قانون مدنی خود را مطلقه سازد. اگر همسر زن بعد از طلاق و در مدت عده باز گردد حق رجوع به همسر خویش را دارد. زیرا نوع طلاق در این موارد از نوع رجعی است.
آیا قانون حمایت خاصی از همسر غایب مفقودالاثر دارد؟
همسر غایب هم مسلما از غیبت او آسیب می‌بیند. اما باید توجه نمود که زوجه غایب تا زمانیکه از مرگ و زندگی شوهرش مطلع نشده و برای او علم حاصل نشود، می‌تواند طبق مواد ۱۰۲۹ و ۱۰۳۰ قانون مدنی تقاضای طلاق نماید. البته اگر شوهر خانم پس از طلاق و قبل از پایان مدت عدّه برگردد، می‌تواند رجوع نماید و طلاق منتفی شود. اگر هم پس از پایان مدت عده پیدا شود و برگردد، حق رجوع به همسرش را ندارد.
اگر هم در عقد ازدواج پیرامون غیبت همسر شرط ضمن عقدی وجود داشته باشد، بعد از اثبات تحقق شرط در دادگاه و صدور رای نهایی می‌تواند خودش را مطلقه نماید؛ به‌عبارت‌دیگر زن وکیل در طلاق تلقی میشود.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.