خیانت در امانت به شکل‌های مختلفی قابلیت ارتکاب دارد و در قانون برخی از این اشکال به‌صورت خاص جرم‌انگاری شده و مجازات خاص دارند. مانند اختلاس، سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا و غیره.
روابط افرادی که در یک جامعه هستند، علاوه بر قراردادهایی که با هم منعقد می‌کنند؛ مبتنی بر اعتمادی است که طرفین به یکدیگر دارند و در بسیاری موارد همین اعتماد به یکدیگر، سبب کاهش دقت و نکته‌سنجی آنان درنوع رفتاری است که با طرف مقابل دارند. سوءاستفاده از اعتماد افراد و خیانت به این اعتماد در هر جامعه‌ای ناپسند و مذموم است و البته بسیاری از این سوءاستفاده‌ها ممنوع بوده و جنبه کیفری و جرم به خود گرفته است.
سپردن و یا هر نحو تحصیل نمودن کاغذ و سند سفید مهر یا سفید امضا به افراد و سوءاستفاده آنان از این سند، نمونه‌ای از خیانت در امانت است که به دلیل اهمیت آن، به‌صورت جداگانه در قانون جرم دانسته شده است.
سفید مهر و سفید امضا چیست؟
برای آشنایی شما عزیزان به تعریف این نوع از اسناد می‌پردازیم. سفید مهر یا سفید امضا برگه‌ای خالی از متن است که به امضا یا مهر یک نفر رسیده و معمولاً طبق توافقات طرفین باید متنی که از قبل تعیین شده در آن مندرج گردد.
سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا معمولاً به این صورت ارتکاب می‌یابد که شخصی که کاغذ سفید امضا به او سپرده شده؛ متنی خلاف آنچه بین دو طرف توافق شده را در کاغذ پیاده کند و از آن سند علیه صاحب امضا استفاده کند.
تفاوت این جرم با جرم جعل آن است که در جعل متنی وجود دارد و فرد جاعل متن را تغییر می‌دهد اما در سفید مهر یا سفید امضا، متنی در سند وجود ندارد و به فرد سپرده شده است که متن مورد توافق درج شود اما وی در امانت خیانت می‌کند و متن دیگری را می‌نویسد. پس در جرم سفید مهر و سفید امضا خیانت در امانت اهمیت دارد و در جرم جعل تغییر در متن و شکل سند.
امکان دارد در توافق طرفین اجازه نوشتن متن در سفید امضا به فرد داده نشده باشد و مثلاً فردی که سفید امضا به او سپرده شده باید آن را به شخص دیگری انتقال دهد اما وی در امانت خیانت می‌کند و سفید امضا را به ثالث منتقل نمی‌کند و از آن علیه صاحب امضا استفاده می‌کند. در این صورت نیز جرم سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا محقق شده است.
البته بهتر است بدانیم که برخی از صاحب‌نظران معتقدند سفید امضا و مهر صرفا ناظر بر اسنادی نیست که فقط امضا و مهر داشته باشند و مطلبی در آن نوشته نشده باشد.بلکه اگر رقم حروفی و عددی سفید باشد، علی رغم وجود سایر مندرجات مثل تاریخ، در وجه … این سند هم سفید مهر و سفید امضا است.
ارکان تشکیل دهنده جرم سوء استفاده از سفید امضاء
نحوة سوء استفاده، ضرر و زیان و قصد مجرمانه، عناصر تشکیل دهنده جرم مزبور را (با توجه به احراز شرط مقدم قانونی بودن رفتارمجرمانه) تشکیل می‌دهند.
رفتار مجرمانه
سوء استفاده از سفید امضاء عبارت است از نوشتن مطالبی در بالای امضاء، به نحوی که با آنچه طرفین توافق داشته‌اند هماهنگی‌نداشته و مشتمل بر تعهد یا ایفای تعهد یا هر رفتاری دیگری باشد که بتواند شخص یا دارایی امضاء کننده را به خطر اندازد.
مصادیق رفتار مجرمانه
کسی که مطالبی را برخلاف توافق قبلی در بالای امضاء ورقه‌ای می‌نويسد، مرتکب جرم سوء استفاده از سفید امضاء می‌شود.
بدین‌ترتیب:
اقدام مغایر با توافق یا پیش‌بینی قبلی
چنانچه احراز وجود یک دین، در ورقه سفید امضاء به عمل آید، در شرایطی که ورقه مزبور به منظور دیگری تودیع شده باشد، جرم‌واقع شده است. بطور مثال، ورقه سفید امضاء برای تنظیم متن وکالت‌نامه، امضاء شده باشد ولی در بالای امضاء، اقرار به دین‌صاحب امضاء نوشته شود.
ضرورت اثبات سوءاستفاده از سند
به عبارت ديگر، برای بی‌اعتبار ساختن سند سفیدامضا، شاکی نه تنها باید سفیدامضا بودن را اثبات کند بلکه باید اثبات کند که از این سفیدامضا، سوءاستفاده شده است؛ یعنی امین و نایب شخص امضاکننده برخلاف اختیار و مصلحت موکل دست به اقدامی فضولی زده و سند را مخالف مبنای آن تنظیم کرده باشد.
به طور معمول برای اثبات ادعای سفیدامضا بودن نوشته یا سند، موضوع به کارشناس خط ارجاع داده می‌شود و شهادت شهود نیز ممکن است در راستای آن مورد لحاظ و استناد قرار گیرد.
سوءاستفاده؛ شرط اصلی تحقق جرم
نکته مهم دیگر در ارتکاب این جرم، سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا است. توضیح آن‌که صرف نوشتن یک متن در کاغذ سفید امضا یا سفید مهر سبب تحقق این جرم نمی‌شود و فرد مرتکب باید از آن سند علیه صاحب مهر یا امضا استفاده کند.
برای مثال اگر خانمی برحسب اعتماد، یک برگه سفید امضا به همسر خود دهد و از وی بخواهد با این برگه برای وی معامله‌ای انجام دهد اما مرد به‌جای انجام معامله در آن برگه برائت از مهریه را بنویسد و یا دریافت کامل مهریه توسط زوجه را درج کند؛ تا زمانی که از آن سند استفاده نکند و علیه همسر خود به‌کار نبرد؛ این جرم محقق نشده است. سوءاستفاده یک عمل خارجی و فعل مثبت است و حتماً باید در واقعیت از سند استفاده شود تا این جرم محقق شود.
نمونه دیگر این جرم درمورد روابط کارگر و کارفرماست. اگر کارفرمایی از کارگر خود سندی سفید امضا داشته باشد و یا مثلاً فرم قراردادی یا برگه تسویه‌حساب را به‌صورت سفید امضا از کارگر خود دریافت نماید؛ درصورتی که برخلاف توافق با کارگر و به ضرر وی متنی را در آن بنویسد و از آن علیه کارگر استفاده کند؛ جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفیدامضا محرز است و کارفرما مجرم خواهد بود.
مجازات سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا
قانون‌گذار در ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) و در ذیل فصل خیانت در امانت به تعریف این جرم پرداخته و مجازات آن را معین کرده‌است. در این ماده آمده: «هرکس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریقی به‌دست آورده سوءاستفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.»
در قانون بین سپرده شدن سفید مهر یا سفید امضا به فرد و یا پیدا کردن آن توسط وی فرقی وجود ندارد و مثلاً اگر فردی در خیابان یک سفید امضا پیدا کند نیز در صورت وجود شرایطی که در بالا بیان شد؛ می‌تواند مرتکب جرم شود اما باید توجه داشت که این جرم شامل فرض دزدیدن سفید امضا یا گرفتن با زور و اکراه و اجبار از صاحب آن نمی‌شود. چرا که دیگر نوعی خیانت در امانت نبوده و مشمول عنوان‌سرقت و یا دیگر عناوین مجرمانه خواهد شد.
امکان سوءاستفاده کارفرما از سفیدامضای کارگر برخلاف توافق
دارنده چک سفیدامضا می‌تواند بر اساس قرارداد و توافقی که بین او و صادرکننده چک وجود دارد، نسبت به درج مبلغ و عنداللزوم تکمیل دیگر مندرجات چک اقدام کند، گفت: این اقدام و اختیار دارنده در نوشتن مبلغ یا کامل کردن مندرجات را باید نوعی وکالت از طرف صادرکننده (موکل) به حساب آورد چرا که نوشتن مبلغ معین در چک (مورد وکالت) و حدود اختیار توسط دارنده (وکیل) ضمن مفاد قرارداد مشخص شده است و دارنده چک باید بر مبنای قرارداد فیمابین و اختیار مندرج در آن، به نوشتن مقدار مبلغ و مورد وکالت اقدام کند.
بدیهی است در صورت تجاوز مشارالیه از حدود اختیار و مثلا نوشتن مبلغی بالاتر از آنچه مورد توافق طرفین بوده است، صادرکننده حق دارد علیه دارنده، اقامه دعوی کند یا در صورت عدم پرداخت و طرح دعوی از سوی دارنده، دفاع لازم را در دادگاه به‌عمل آورد.
از جمله نمونه‌های دیگر سوءاستفاده از «سفیدامضا» می‌توان به قرارداد یا برگه تسویه‌حساب فیمابین کارگر و کارفرما اشاره کرد که ممکن است در این موارد، به صورت کامل یا جزیی، سفیدامضا در اختیار کارفرما قرار گیرد.
هرگاه کارفرما از سفیدامضای مذکور برخلاف توافقی که با کارگر داشته است، سوءاستفاده کرده و مطالبی را برخلاف توافق و به ضرر کارگر در آن درج کند، در صورت تحقق سایر شرایط مذکور در ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 از جمله احراز رکن معنوی بزه، مطابق قانون، قابل مجازات خواهد بود
نحوه اثبات سوءاستفاده از سفید امضا
برای اثبات وقوع جرم سوءاستفاده از سفید امضا باید ادله کافی داشته باشید. علاوه بر این، بررسی شواهد و مستندات پرونده توسط وکیل می‌تواند باعث پیشرفت پرونده شود.
یکی دیگر از مواردی که در مورد شکایت از جرم سوءاستفاده از سفید امضا وجود دارد، صدور قرار ارجاع امر به کارشناسی جهت بررسی زمان امضا و تقدم و تأخر ورود مندرجات ورقه در آن است. هرچند کارشناسی از مهمترین ادله مثبت ادعای شماست، در مواردی که بین امضا یا مهر ورقه و ورود مندرجات در آن فاصله کمی باشد و در فاصله کم تشخیص تقدم و تأخر غیرممکن است، توجه به سایر ادله بسیار حیاتی به نظر می‌رسد.
شرکت در جرم سوءاستفاده از سفید امضا
در صورتی که بیش از یک نفر در ارتکاب جرم مذکور شرکت داشته باشد و این جرم مستند به رفتار همه شرکت کنندگان باشد، شرکت در جرم سفید امضا مطرح می‌شود و در این صورت مجازات هر یک از شرکای جرم، مجازات فاعل مستقل آن جرم یعنی برای هر شریک یک تا سه سال حبس خواهد بود.
این پست برگرفته از کتب و سایت های مختلف حقوقی می باشد
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.