سوگند به دو دسته اثباتی (قضایی) و عهدی تقسیم می شود. سوگند عهدی به معنای تعهد به انجام یا ترک عملی در آینده است، مانند سوگندی که رئیس جمهور، پزشکان یا وکلای دادگستری و دادرسان قبل از شروع به کار در منصب خود یاد می‌کنند. این نوع سوگند با ادله اثبات دعوا هیچ ارتباط مستقیمی ندارد و در این مقاله به آن پرداخته نمی‌شود.
سوگند اثباتی (قضایی) یکی از ادله اثبات دعواست و باید با حضور قاضی اتیان شود که سوگند قضایی هم به آن می‌گویند. گواه قرار دادن خداوند در دادگاه نسبت به انجام شدن یا انجام نشدن امری همان سوگند قضایی است که اداکننده سوگند برهمان اساس ادعا می‌کند. سوگند قضایی یا اثباتی به سه دسته تقسیم می‌شود: سوگند قاطع یا بتی، سوگند تکمیلی و سوگند استظهاری. البته سوگند دیگری نیز در ماده ۵ آیین نامه ترتیب اتیان سوگند بدان اشاره شده که سوگند نفی بر علم نام دارد.
ادای سوگند در دادگاه به این معنا و مفهوم است که شخصی برای درستی ادعاهای خود، خداوند را گواه قرار می‌دهد تا با این روش ادعا و اظهارات خود را اثبات کند یا این که خود را محق دانسته و در مقابل برای واهی و خیالی بودن حرف های طرف مقابل به خداوند متوسل می‌شود.
شرایط ادا کننده سوگند کیفری کدامند؟
سوگند به درخواست اصحاب دعوی، مطابق قرار دادگاه و نزد قاضی به عمل می‌آید. در قرار دادگاه، موضوع سوگند و شخصی که باید سوگند یاد کند، تعیین می‌شود.
سوگند خورنده باید شرایط ذیل را داشته باشد:
- بلوغ
- عقل
- قصد
- اختیار
شرایط سوگند در امور کیفری
سوگند باید شرایط ذیل را داشته باشد:
اولاً: مطابق با ادعا باشد؛
ثانیاً: صریح در مقصود و بدون هرگونه ابهام باشد؛
ثالثاً: از روی قطع و یقین ادا شود.
- شیوه ادای سوگند ممکن است به دو صورت باشد: با لفظ و در صورت تعذر، با نوشتن یا اشاره‌ای که روشن در مقصود باشد.
سوگند درچه مواردی دلیل به شمار می آید؟
- موارد مقرر قانونی که سوگند در آنها دلیل به شمار می‌رود عبارتست از: قصاص- دیه- ارش- ضرر و زیان ناشی از جرم.
- حدود و تعزیرات، با سوگند نفی یا اثبات نمی‌شوند. البته ادله اثبات دیه، علاوه بر قسامه، همان ادله اثبات دیون و ضمان مالی است. در صورت تعذر از اقامۀ بینه (شهادت) برای مدعی خصوصی
- در دعاوی مالی مانند دیه جنایات، دعاوی‌ای که مقصود از آن مال است مانند جنایت خطایی و شبه عمدی موجب دیه وی می‌تواند با: یک شاهد مرد و سوگند یا دو شاهد زن و سوگند؛ ادعای خود را از جنبۀ مالی اثبات کند.
- در دعاوی غیر مالی؛ در مواردی که مطابق قانون فصل خصومت یا اثبات دعوی با سوگند محقق می‌شود، هر یک از اصحاب دعوی می‌تواند از حق سوگند خود استفاده کند. در حق‌ا‌لناس سوگند متهم منوط به مطالبه صاحب حق است و دادگاه بدون مطالبه صاحب حق نمی‌تواند متهم را سوگند دهد.
امتناع شاکی از ادای سوگند
در صورتی که شاکی از ادای سوگند امتناع کند، متهم تبرئه می شود. اگر در مدت سه ماه، شاکی اقامه قسامه نکند یا از متهم طلب قسامه نکند، از متهم رفع اتهام شده و متهم آزاد می شود.
در جنایت بر اعضا و منافع و جراحات اعم از عمدی یا غیر عمدی در صورت لوث و فقدان ادله دیگر با اقامه قسامه می توانند جنایت مورد ادعا را ثابت و مطالبه دیه کنند اما حق قصاص با آن ثابت نمی شود.
آیا تقاضای سوگند قابل توکیل است؟
تقاضای سوگند مطابق ماده ۳۳۱ آ.د.ک. مصوب۹۲ قابل توکیل است و وکیل در دعوی می‌تواند در صورتی که در وکالت‌نامه تصریح شده باشد (مفهوم مخالف: چنانچه تصریح نشده باشد، وکیل اختیار وکالت در تقاضای سوگند ندارد)، طرف را سوگند دهد؛ اما اتیان و یاد کردن سوگند قابل توکیل نیست و وکیل نمی‌تواند به‌جای موکل سوگند یاد کند (ماده ۳۳۱ آ.د.ک. و ماده ۳۲۰ ق.م.ا.) به همین ترتیب، در قسامه نیز اقامه قسامه یا مطالبه آن از متهم می‌تواند توسط وکیل یا ولی صاحب حق قصاص یا متهم، حسب مورد، انجام شود؛ اما اتیان سوگند قابل توکیل نیست.
قسامه چیست؟
طبق ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی، قسامه عبارت از سوگندهایی است که در صورت فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر و وجود لوث، شاکی برای اثبات جنایت عمدی یا غیرعمدی یا خصوصیات آن و متهم برای دفع اتهام از خود اقامه می‌کند.
قَسامه یکی از راه‌های اثبات وقوع جنایت (قتل و صدمات بدنی) در فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران است. قسامه زمانی انجام می‌شود که قاضی مورد قتل یا جراحت وارده را از موارد لوث تشخیص دهد. لوث به معنی وجود قرائن و دلایلی است که برای اثبات وقوع جرم کافی نباشد ولی ظن به راست بودن آن وجود داشته باشد. مثلا شهادت یک شاهد یا شهادت کودک مورد اعتماد یا حضور متهم در محل قتل همراه با آثار جرم. قسامه زمانی اجرا می شود که هیچ دلیل اثبات جنایت در بین نباشد به جز سوگند منکر و وجود لوث.
قسامه وقتی قابل اعمال است که قتل از موارد «لوث» باشد؛ یعنی بینه‌ای برای اثبات قتل و نیز اقرار قاتل وجود نداشته باشد.اگر قاتل با بینه یا اقرار به اثبات برسد، حسب مورد به قصاص یا دیه محکوم خواهد‌شد.
لوث؛ اماره‌ای قانونی است که موجب ظن قاضی به صدق مدعی می‌شود؛ مثلاً وجود چاقو در دست شخص در صحنه جرم کنار مقتول یا شهادت یک شاهد یا حضور شخصی همراه با آثار جرم در محل قتل یا وجود مقتول در محل تردد یا اقامت اشخاص و یا شهادت طفل ممیز مورد اعتماد و یا امثال آنها، حاکم به ارتکاب قتل از جانب متهم ظن پیدا کند، مورد از موارد لوث محسوب می‌شود.لذا لوث برای قتل، اماره غیر قطعی است.
اگر شاکی اقامه قسامه نکند و از مطالبه قسامه از متهم نیز خودداری ورزد، متهم در جنایات عمدی، با تأمین مناسب و در جنایات غیرعمدی، بدون تأمین آزاد می‌شود لکن حق اقامه قسامه یا مطالبه آن برای شاکی باقی می‌ماند.
در مواردی که تأمین گرفته می‌شود، حداکثر سه ماه به شاکی فرصت داده می‌شود تا اقامه قسامه نماید یا از متهم مطالبه قسامه کند و پس از پایان مهلت از تأمین اخذ شده رفع اثر می‌شود.
مهلت مقرر اقامه قسامه
شاکی مطابق با قانون سه ماه مهلت دارد اقامه قسامه کند؛ یعنی می تواند یا ۵۰ نفر از خویشاوندان مرد را حاضر کند تا برای اثبات جنایت قسم بخورند یا از متهم بخواهد اقامه قسامه کند و تبرئه شود. در صورتی که در مدت سه ماه، شاکی اقامه قسامه نکند یا از متهم طلب قسامه نکند، از متهم رفع اتهام شده و متهم آزاد می شود. اگر شاکی بتواند اقامه قسامه کند، که در قتل عمدی قصاص اثبات می شود اما اگر خودش نتواند اقامه قسامه کند و از متهم تقاضای قسامه کند، در این صورت متهم با اقامه قسامه تبرئه می شود.
باید توجه داشت در اقامه قسامه برای رفع اتهام، نیازی به حضور ۵۰ نفر نبوده و خود متهم می تواند به میزان نصاب آن، قسم را تکرار کند. اگر متهم اقامه قسامه نکند، محکوم به پرداخت دیه می شود.
در خصوص این که تکلیف دادگاه برای مواقعی که شاکی نمی داند حق توسل به سوگند دارد باید گفت که در هر پرونده جنایی، دلایل مختلفی وجود دارد و دادگاه با توجه به شرایط، می تواند حقوق اصحاب دعوی را به آنها گوشزد کند.
این مقاله بر گرفته از کتب و سایت های مختلف حقوقی می باشد.
کلینیک حقوقی استیناف گر با سال ها تجربه در خصوص مسائل مختلف حقوقی آماده ارائه هرگونه مشاوره رایگان به شما هم میهنان عزیز می باشد.
راه های ارتباطی ما برای انجام مشاوره رایگان:
وب سایت: http://estinafgar.ir/
تلگرام: https://t.me/estinafgar
اینستاگرام : http://www.thepictaram.club/instagram/estinafgar
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.