جعل یعنی شخصی نوشته یا دیگر چیزهای مذکور در قانون را به قصد جا زده شدن به عنوان اصل بسازد یا تغییر دهد. جعل فقط در نوشته و آن‌هم نوشته‌های بر روی کاغذ (نه نوشته‌های روی سنگ و چوب) امکانپذیر است. بنابراین تحریف صدا، چسباندن عکس به کارت شناسایی شخص دیگر، زدن اثر انگشت، ساختن کارت یا بلیطی که هیچ نوشته‌ای ندارد و کشیدن نقاشی جعل نیست. شخصی که چنین اقداماتی را بر روی سند اصیل و واقعی انجام داده و آن را از صورت اصلیش خارج می کند جاعل محسوب می شود.
استفاده از سند مجعول
علاوه بر اینکه رفتار مجرمانه در جرم جعل قابل مجازات است باید گفت که فردی هم که اسناد مذکور را مورد استفاده قرار داده و از این طریق قصد سوء استفاده داشته باشد قابل مجازات خواهد بود. سوء استفاده کننده از سند مجعول می تواند خود جاعل سند باشد یا شخص ثالثی که به هر طریقی این سند را به دست آورده است.
استفاده از سند مجعول با لحاظ اطلاقی که قانونگذار در تنظیم مواد مربوط به آن در نظرداشته است اعم از به کار بردن، تسلیم و ارائه کردن، انتشار دادن، واگذار نمودن، استعمال، استناد یا مبادله کردنِ سندی جعلی با علم به مجعول بودن آن است.
ارکان جرم جعل و استفاده از سند مجعول
الف- رکن قانونی
منظور از رکن قانونی این است که تا زمانیکه قانونگذار رفتاری را به عنوان جرم معرفی نکند نمی توان مرتکب آن رفتار را مورد مجازات قرار داد. قانونگذار در ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی جرم جعل را تعریف کرده و در مواد بعدی به انواع جعل در اسناد رسمی و غیررسمی اشاره کرده است و به تبع آن مجازات جرائم مذکور را برای آن ها پیش بینی نموده است.
ب- رکن مادی
منظور از رکن مادی در ارتکاب جرم این است که رفتار مجرمانه باید نمود خارجی داشته و در عالم خارج به وقوع بپیوندد و صرف تصمیم به ارتکاب جرم تا زمانیکه رفتاری از مرتکب سر نزده قابل مجازات نخواهد بود.
مطابق ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی انواع رفتار مجرمانه در جرم جعل عبارت است از:
1. خراشیدن یعنی از بین بردن یک بخش از کلمه یا عدد مانند این که حسین تبدیل به حسن شود و تراشیدن یعنی از بین بردن کل کلمه یا عدد.
2. قلم بردن یعنی ناخوانا کردن بخش‌های یک نوشته یا سند یا خط کشیدن روی آن
3. الحاق یعنی چیزی به سند اضافه شود مثلا حسن به حسین تبدیل شود.
4. محو کردن یعنی پاک کردن بخشی ار نوشته با وسایلی مانند لاک غلط‌گیر.
5. الصاق یعنی دو نوشته به هم وصل شوند نه اینکه نوشته‌ی پاره‌ای به هم مجدد چسبانده شود.
6. صرف ساختن مهر شخص دیگر به شرط اینکه قصد جا زدن آن به عنوان اصل باشد جعل است.
7. استفاده از مهر دیگری بدون اجازه نیز در هرحال جعل است.
ج- رکن معنوی
رکن معنوی در جرم جعل از دو جزء سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل شده است.
⇐ سوء نیت عام در جرم مذکور عبارت است از اینکه فردی رفتار مجرمانه پیش بینی شده در قانون را با اراده و آگاهی کامل و عامدا و عالما مرتکب شود.
⇐ سوءنیت خاص در جرم مذکور عبارت است از اینکه مرتکب باید قصد کامل فریب دادن دیگران را از این که سند یا نوشته یا چیز مجعول دیگری را به عنوان اصل قبول کنند و از این طریق به ضرر خود عمل کنند، داشته باشد.
جعل چک و استفاده از سند مجعول چک
جعل و استفاده از سند مجعول ممکن است بر روی هر سندی صورت گیرد. از جمله اسناد غیررسمی که ممکن است جعل بر روی آن واقع شود چک هایی هستند که متعلق به حساب بانکی افراد بوده و به جای وجه نقد در معاملات خود مورد استفاده قرار می دهند.
به عنوان مثال ممکن است دارنده چک مبلغی را که بر روی آن دو میلیون تومان نوشته شده تغییر داده و آن را تبدیل به بیست میلیون تومان نماید و چک مذکور را به بانک ارائه داده و مبلغ آن را مورد مطالبه قرار دهد. که در این مورد دو جرم مستقل جعل و استفاده از سند مجعول رخ داده و مطابق با تعدد مادی جرم برای وی مجازات در نظر گرفته می شود.
راه های جلوگیری از جعل چک
⇐ از انجام امضاهای خیلی آسان و نیز خیلی شلوغ و پیچیده استغاده ننمایید!
⇐ چک‌ها را با یک قلم بنویسید
⇐ مبلغ چک را به ریال، به تومان، به عدد و به حروف بنویسید
⇐ روی مبلغ چک، چسب شیشه‌ای بچسبانید
⇐ از نوشتن چک در «وجه حامل» تا حد امکان خودداری کنید
⇐ صدور چک «سفید امضا» ممنوع!
⇐ تاریخ چک را افقی، عمودی، به عدد و به حرف درج کنید
انواع جعل در قانون مجازات اسلامی
جعل را به دو گروه جعل مادی و مفادی (معنوی) تقسیم می‌کنند که ماده ۵۳۲ در رابطه با جعل مادی در اسناد رسمی و ماده ۵۳۴ در رابطه با جعل مفادی (معنوی) در اسناد رسمی است.
⇐ ماده ۵۳۲: «هر یک از کارمندان و مسوولان دولتی که در اجرای وظیفه خود در احکام و تقریرات و نوشته‌ها و اسناد و سجلات و دفاتر و غیر آنها از‌نوشته‌ها و اوراق رسمی تزویر کند اعم از این که امضاء یا مهری را ساخته یا امضاء یا مهر یا خطوط را تحریف کرده یا کلمه‌ای الحاق کند یا اسامی اشخاص‌را تغییر دهد علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی‌محکوم خواهد شد.»
⇐ ماده ۵۳۴: «هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مامورین بخدمات عمومی که در تحریر نوشته‌ها و قراردادهای راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تزویر شوند اعم از اینکه موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریریات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.»
در جعل معنوی نوشته فقط حاوی اطلاعات دروغ است (نه اینکه دروغی را به صادرکننده بگوید) جعل معنوی به این معنی است که یکی از کارکنان دولتی و مراجع قضایی و مأمورین به خدمات عمومی در تحریر نوشته‌ها و قراردادهای راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تحریف شوند. بنابراین شروط بالا باید باشد. پس اگر این اسناد مربوط به وظایف کارکنان نباشد جعل معنوی رخ نمی‌دهد.
⇐ ماده ۵۳۲ به جعل مادی توسط کارکنان که در راستای وظایف آنها بوده است پرداخته با همان توضیح بالا در رابطه با مرتبط بودن به وظایف آنها.
نکته‌ی مهم در تشخیص جعل معنوی و مادی این است که جعل معنوی حتما باید شرایط ماده ۵۳۴ را داشته باشد. بنابراین اگر جعل توسط کارمند دولتی و سایر مراجع مذکور نباشد قطعا جعل مفادی (معنوی) نیست و مادی است. اما در مواردی که جعل توسط کارکنان دولتی صورت گرفته اگر سند صرفاً حاوی اطلاعات دروغ باشد و دروغی راجع به صادرکننده یا تأیید‌کننده‌ی خود نگوید جعل مفادی (معنوی) است مانند اینکه در بازجویی متهم به بازپرس بگوید اتهام را قبول ندارد و بازپرس به هنگام نوشتن اظهارات وی بنویسد (اتهام را قبول دارد). در غیر این مورد جعل صورت گرفته مادی محسوب می‌شود.
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.