شرایط پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح – تاثیر فسخ نکاح در پرداخت مهریه – قاسم نجفی بابادی

مهریه یكی از حقوقی است كه در جریان ازدواج برای زن به وجود می‌آید و عبارت است از مال معین یا چیزی است كه جانشین مال كه در عقد ازدواج بر عهده مرد قرار می­گیرد و در صورت مطالبه زن، وی (مرد) مكلف است مَهریه ­اش را بپردازد و هیچ گونه ارتباطی با طلاق و نفقه ندارد. این مال می تواند به صورت نقدی (وجه رایج کشور)، سکه و طلا، سایر اموال منقول یا غیر منقول (ملک، خانه یا آپارتمان) باشد. این مال به عنوان دین و بدهی بر عهده زوج قرار می گیرد.

قواعد فسخ نکاح

۱- هم فسخ نکاح و هم طلاق موجب انحلال عقد نکاح شده و از نظر عده نگه داشتن زن تفاوتی با هم ندارند.

۲- خیار فسخ (اختیار فسخ نکاح) فوری است و اگر طرفی که حق فسخ نکاح را دارد بعد از اطلاع یافتن از وجود علت فسخ، نکاح را فسخ نکند اختیار او از بین می‌رود؛ به شرط آنکه علم به حق فسخ نکاح و فوریت آن داشته باشد. تشخیص مدتی که برای امکان فسخ نکاح لازم بوده به نظر عرف و عادت است (ماده ۱۱۳۱ ق. م.)

۳- حق فسخ نکاح قابل اسقاط است. یعنی افراد می‌توانند از این حق خود صرف‌نظر نمایند.

۴- حق فسخ ازدواج به وارث منتقل نمی‌شود (ماده ۴۴۸ ق. م.) چرا که در اثر موت، نکاح منحل می‌شود و دیگر موردی برای فسخ نکاح یا به ارث رسیدن حق فسخ باقی نمی‌ماند.

۵- فسخ عقد نیاز به رضایت طرفین ندارد و کسی که حق فسخ نکاح را دارد می‌تواند یک طرفه آن را انجام دهد.

۶- فسخ کننده باید بالغ، عاقل و رشید باشد.

۷- در مورد جنون، فسخ نکاح در مواردی امکان پذیر است که به هنگام ازدواج یکی از دو همسر از جنون دیگری آگاه نباشد. چون اگر با علم به جنون با او عقد کرده باشد اقدام به ضرر خود کرده است و باید تحمل کند. مانند موردی که با علم به حق فسخ نکاح و فوریت آن، از حق خود صرف نظر کرده است.

۸- اگر پس از ازدواج مرد دچار جنون شود زن حق فسخ پیدا می کند. (ماده ۱۱۲۵ ق. م.) لیکن اگر زن پس از ازدواج دچار جنون شود مرد نمی‌تواند نکاح را فسخ کند.

تفاوت‌های موجود بین فسخ نکاح و طلاق

۱- طلاق منوط به تشریفات خاصی است، مثل اجرای صیغه مخصوص و حضور دو شاهد عادل (مرد). ولی فسخ نکاح تنها به اراده صاحب حق انجام می‌پذیرد (ماده ۱۱۳۲ قانون مدنی) و تنها کافیست به اطلاع طرف مقابل برسد.

۲- طلاق در صورتی درست است که شرایط خاصی در زن موجود باشد ولی رعایت این ترتیب در فسخ نکاح شرط نیست (ماده ۱۱۳۲ ق. م.). به عنوان مثال فسخ نکاح در دوران عادت زنانگی و نفاس زن ممکن است. در حالی که طلاق زن در این دوران درست نیست. (ماده ۱۱۴۰ ق. م.)

۳- پیش از وقوع طلاق باید از دادگاه حکم یا اذن گرفته شود، ولی فسخ نکاح نیاز به این اقدام ندارد و رسیدگی دادگاه محدود به احراز وجود حق فسخ است و تکلیفی در باب اصلاح زوجین و ارجاع به داوری ندارد.

۴- طلاق مخصوص نکاح دائم است ولی موارد فسخ نکاح در دائم و منقطع یکسان است (مواد ۱۱۵۲ و ۱۱۵۳ ق. م.)

۵- طلاق حق و اختیار مرد است، در حالی که فسخ نکاح ممکن است از جانب زن نیز واقع شود.

۶- در طلاق رجعی شوهر می‌تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند، اما در فسخ نکاح امکان رجوع وجود ندارد، و تشکیل دوباره خانواده جز با نکاح جدید ممکن نیست.

۷- در صورتی که مرد پیش از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهریه است (ماده ۱۰۹۲ ق. م.) ولی در فسخ نکاح زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که زن مستحق نصف مهریه است.

۸- اگر بین زوجین سه بار طلاق اتفاق بیفتد آنها دیگر نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند مگر با آمدن محلل. اما فسخ هرچند بار که بین زن و مرد اتفاق افتد ایجاد حرمت نمی‌کند.

فسخ نكاح و پرداخت مهريه

اگر عقد نكاح قبل از زناشویی به یكی از علل قانونی زیر فسخ شود زن مستحق مهریه نخواهد بود و اگر مهر را دریافت كرده باید آن را به شوهر سابق مسترد دارد:

1. (جنون اعم از اين که مستمر يا ادواري،

2. خصا(خصا به معناى بیرون کشیدن و بیرون آوردن بیضه هاست و اگر بیضه ها را بطورى بکوبند که از کار بیفتد آن هم در حکم خصاست)مرد،

3. عنن(ناتواني جنسي مرد)،

4. مقطوع بودن آلت تناسلي مرد ،

5. قرن(اين عيب در اصطلاح علم پزشكي چنين تعريف شده است: شاخي بودن و يا وجود نسوج سخت فيبري غضروفي در مجراي مهبل كه مانع از انجام اعمال زناشويي است) زن،

6. جذام(بیماری عفونی مزمنى است که ضایعاتى در پوست، مخاط و اعصاب ایجاد مى‌کند. به فرد مبتلا به این بیمارى «جذامى» گویند.) زن،

7. برص(به بیماری‏ای که بر اثر آن لکّه‏ های معمولا بزرگ سپید یا سیاه در بدن پدید می‏آید، پیسی یا برص گفته می‏شودولکه‏های برص به گوشت اندام مبتلا و حتّی گاهی به استخوان زیر آن می‏رسد) زن،

8. افضا(یکی کردن مجرای بول و حیض را اِفضاء می‌گویند) زن،

9. زمينگيري زن،

10. نابينايي از هر دو چشم زن،

11. و یا صفت خاصي که در هریک از طرفین شرط شده باشد و خلاف آن ثابت شود

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

اگر عقد نكاح بعد از عمل زناشویی به یكی از علل قانونی فسخ شود، زن مستحق همه مهریه خواهد بود و فسخ تاثیری در استحقاق زن نسبت به مهر نخواهد داشت.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

تکلیف مهریه در فسخ نکاح

اگر حکم فسخ نکاح از سوی دادگاه صادر و قطعی شود و بین زوجین نزدیکی واقع نشده باشد زن مستحق مهریه نخواهد بود مگر اینکه فسخ نکاح به دلیل ناتوانی جنسی مرد (عنن) باشد و اگر بین زوجین نزدیکی واقع شده باشد و نکاح فسخ شده زن مستحق مهرالمثل است نه مهریه ای که در عقدنامه توافق شده و به تعبیر حقوقی مهرالمسمی است. پس مهریه در فسخ نکاح وابسته به نزدیکی زوجین است.

فسخ نکاح قبل از نزدیکی و اثر آن در پرداخت مهریه

در قانون مدنی بیان شده است: هرگاه عقد نکاح، قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که دلیل فسخ نکاح، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است. بنابراین در صورتی که عقد نکاح قبل از وقوع نزدیکی بین زن و شوهر، با وجود یکی از دلایلی که صراحتا در قانون بیان شده است و شرعی محسوب می‌گردد، فسخ شود، هیچ مهریه‌ای به زن تعلق نمی‌گیرد مگر آن که علت فسخ نکاح، ناتوانی شوهر از انجام عمل زناشویی باشد که به این عیب مرد، عنن گفته می‌شود. در صورت فسخ نکاح به واسطه عنن مرد،  نیمی از مهریه به زن تعلق خواهد گرفت.

علاوه بر این باید به ذکر شرایطی پرداخت که در عقد نکاح، میزان مهریه تعیین نشده است. در این صورت اگر فسخ نکاح به واسطه ی عنن مرد باشد، زن می‌تواند نصف مهر المثل را از مرد مطالبه نماید.

بنابراین تفاوت فسخ نکاح و طلاق نیز مطابق توضیحات فوق مشخص می‌گردد. یعنی در طلاق، اگر زوجه، باکره باشد و طلاق بین زوجین صورت بگیرد، زن، در هر صورت مستحق دریافت نصف مهریه است و اگر زوجه باکره نباشد مستحق دریافت تمام مهریه، اجرت المثل ایام زندگی و در صورت دارا بودن شرایط، نصف دارایی، نفقه معوقه و دوران عده است.

اما اگر فسخ نکاح قبل از نزدیکی و در شرایط باکره بودن زن اتفاق بیافتد، زن حق دریافت هیچ مهریه‌ای ندارد مگر آنکه علت فسخ نکاح، عنن مرد باشد که در این صورت نیمی از مهریه به زن تعلق می گیرد.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

پرداخت مهریه در صورت فسخ نکاح بعد از نزدیکی

همان طور که می دانید، وقوع یا عدم وقوع نزدیکی بین زن و شوهر، در پرداخت مهریه، تاثیر گذار است. بنابراین اگر بین زن و مرد نزدیکی واقع شده باشد و پس از آن بنا به هر دلیلی، عقد نکاح فسخ گردد، زن مستحق تمام مهریه تعیین شده (مهر المسمی) است.

همچنین اگر فسخ نکاح بعد از نزدیکی به علت تخلف از شرط یا وصفی باشد که عقد به واسطه ی آن محقق شده است و اکنون مشخص گردیده که آن شرط یا صفت در مرد وجود ندارد، زن مستحق دریافت تمام مهریه تعیین شده می‌باشد.

در صورتی که زوجه باكره نباشد، اما دارای بیماری های خاصی باشد که در قانون مشخص گردیده و مرد به واسطه آن می‌تواند عقد نکاح را فسخ نماید، مانند آن که مجنون باشد یا بیماری های دیگری مانند قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم داشته باشد و مرد به واسطه دلایل فوق نكاح را فسخ نماید، می بایست تمام مهریه زوجه را به وی پرداخت نماید.

بنابراین می بینیم که تنها باکره بودن زوجه است که در فسخ نکاح، مانع از پرداخت مهریه به زن می‌شود.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

فسخ نکاح و پرداخت مهریه، به دلیل تدلیس

در صورتی که فسخ نکاح، به دلیل تدلیس یا فریب خوردن مرد توسط زن باشد، با این شرایط در هیچ صورتی چه فسخ نکاح بعد از وقوع نزدیکی باشد چه قبل از نزدیکی، هیچ مهریه‌ای به زن تعلق نخواهد گرفت.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

شرایطی که زن حق دریافت مهریه ندارد

مهریه، حق مالی است که زوج به پرداخت آن ملزم شده اما در این میان قانون با بیان شرایطی زوج را در پرداخت مهریه مختار کرده و این شرایط تنها مربوط به زوج نیست بلکه زوجه را نیز شامل می‌شود که می‌تواند با حکم قاضی طلاقش را از همسرش بگیرد.

طبق ماده 1089 قانون مدنی هرگاه عقد و ازدواج اعم از دائم و موقت بین زوجین به دلایلی باطل شود و زن همچنان دوشیزه باشد، دیگر حق دریافت مهریه ندارد.

علاوه بر ماده ذکر شده، ماده 1101 قانون مدنی نیز به این امر اشاره کرده که هرگاه عقد زوجین به دلایلی فسخ شود و بین آنها نزدیکی صورت نگرفته باشد، زن مستحق مهر نخواهد بود.

در ماده 1101 قانون مدنی استثنایی برای تعلق مهر به زوجه درنظر گرفته شده است و این ماده با اینکه فسخ نکاح و عدم ارتباط زوجین را شرط عدم تعلق مهر به زن دانسته اما عُنن مرد را یکی از مواردی دانسته که نصف مهر در این شرایط به زن تعلق می‌گیرد.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

شرایط فسخ نکاح بدین صورت است که هر یک از زوجین با اثبات اینکه قبل از جاری شدن صیغه نکاح از آن بی‌اطلاع بودند و شریک زندگیشان از او پنهان‌کاری کرده‌است، می‌تواند تقاضای طلاق و جدایی را از دادگاه مورد نظر داشته باشد.

این شرایط شامل عُنن مرد، بیماری ایدز، آگاهی از بیماری صرع بعد از عقد، عدم سلامت جسمی و روانی همسر، آگاهی از اعتیاد شوهر در صورت شرط ضمن عقد زوجه، آگاهی به عدم توانایی همسر در بارداری، پنهان کردن عیوب قبل از ازدواج و بسیاری از شرایط دیگر که هر یک از طرفین برای درخواست طلاق باید صحت و درستی آن را ثابت کنند.

تفکر غلطی مبنی بر عدم تعلق مهریه به زن خیانتکار در بعضی افراد شکل گرفته و بسیاری از این تفکر سوءاستفاده می‌کنند این درحالی است که مهریه در هر شرایطی متعلق به زن است حتی در شرایط ارتکاب جرم این حق از او ساقط نخواهد شد.

بسیاری از مردان در دادگاه‌های خانواده، همسر خود را تهدید می‌کنند که اگر راضی به طلاق نشود و مهریه خود را نبخشد با آوردن 4 شاهد و طرح دادخواستی مبنی بر رابطه نامشروع در دادسرا او را به دردسر خواهد انداخت و آبرویش را خواهند برد اما اغلب این مردان نمی‌دانند که حتی با وجود این رابطه نامشروع حق مهریه از زوجه ساقط نخواهد شد.

چند نکته

⇐ اگر موجب فسخ عنن(ناتواني جنسي) مرد باشد در این صورت زن مستحق نصف مهریه خواهد بود.

توجه داشته باشید که این خيار (اختیار) فسخ فوري است و اگر طرفي که حق فسخ دارد بعد از اطلاع به علت فسخ، نکاح را فسخ نکند اختیار او جهت فسخ نکاح از بین می رود. به شرط اين که اطلاع از حق فسخ و فوریت آن داشته باشد.

⇐ موضوعي كه در فسخ نکاح اهميت دارد بحث مهریه و تعیین تکلیف آن است. برای مثال: مردي با زني ازدواج مي كند بعد متوجه عدم بكارت زن مي شود، يا زنی را انتخاب مي كند كه سالم بوده ولي بعد از ازدواج متوجه جنون وي مي شود حال چه قبل از ازدواج هم مجنون بوده و از وي مخفي كرده باشند و يا بعد از عقد مجنون شده باشد كه اگر زن باكره باشد در صورت فسخ، مهريه به وي تعلق نمي گيرد مگر اينكه مرد بيماري عنن (ناتواني جنسي) داشته باشد كه در اين صورت نصف مهريه به وي تعلق مي گيرد.

⇐ اگر زن باكره نباشد(یعنی نزدیکی صورت گرفته باشد) در صورت وجود هریک از موارد  حق فسخ برای مرد، باز هم مرد بايد مهريه زن را پرداخت كند. زن نيز اگر طرح كننده دعوي فسخ عقد باشد با توجه به بيماري هاي فوق الذکر در صورتي كه باكره (یعنی نزدیکی صورت گرفته باشد) نباشد مي تواند تمام مهريه خود را نيز همراه فسخ نكاح دريافت كند.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

⇐ بسياري از افراد به اين تصور كه چون موارد فسخ نكاح در زن آشكار شده قادر هستند كه از فسخ نكاح استفاده نمايند و از پرداخت مهريه به زن رهايي يابند. در صورتي كه فقط باكره بودن زوجه است كه موجبات رهايي از پرداخت مهريه را در فسخ نكاح فراهم مي كند،

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکاح

⇐ اگر زوجه باكره نباشد حال اگر مجنون باشد يا بيماري هاي ديگري از قبيل قرن، جذام، برص، افضاء، زمين گيري و نابينايي از هر دو چشم داشته باشد مرد اگر بخواهد نكاح را فسخ كند (با دارا بودن شرايط) مي بايست تمام مهريه همسرش را پرداخت نمايد.

پرداخت مهریه در هنگام فسخ نکا

مقالات مرتبط

تدليس در نكاح ( فریب در ازدواج ) – قاسم نجفی بابادی فسخ نکاح – قاسم نجفی بابادی فریب در ازدواج – قاسم نجفی بابادی انواع طلاق – قاسم نجفی بابادی