همانگونه که از نام آن بر می آید، صورت یا لیستی از وضعیت پروژه و مجموعه خدمات انجام شده، مصالح و مواد تهیه شده، حمل این مواد و مصالح، هزینه ساخت و ترکیب مواد و غیره می باشد. هر صورت وضعیت شامل مشخصاتی از پروژه و قرارداد و خلاصه متره همه آیتم های فوق به همراه برآورد ریالی آن طبق فهرست بهای مربوط به آن پروژه از زمان عقد قرارداد می باشد.
صورت وضعیت ها به سه نوع تقسیم می شوند
1. نوعی از صورت وضعیت های ارائه شده با نام برآورد، در واقع تخمینی از حجم کلی برآورد ریالی کل پروژه توسط پیمانکار می باشد که می تواند در زمان انجام پروژه، در صورت قبول وی به عنوان مجری کار توسط کارفرما، از سوی پیمانکار به واحد پیمان و رسیدگی ارسال گردد.
2. نوع دیگر صورت وضعیت ها، شامل صورت وضعیت تحویل موقت کار می باشد. هر پیمانکار در تقسیم بندی مالی پروژه خود در مدت زمان انجام قرارداد مختار است. بدین معنی که پیمانکار می تواند تمام پروژه را با استفاده از سرمایه شخصی خود انجام داده و سپس صورت وضعیت فعالیت های انجام شده را به کارفرما تحویل دهد و یا این صرف هزینه را به بخش های کوچکتری که بر اساس شناخت او از بازار و مصلحت اندیشی اقتصادی و یا توان مالی پیمانکار تعیین می شود، تقسیم نماید.
در صورتی که پیمانکار این تقسیم بندی را به درستی انجام دهد و مطالبات مالی خود را طی چند صورت وضعیت مطالبه کند، هر صورت وضعیت به عنوان یک صورت وضعیت تحویل موقت نام گذاری می شود به این دلیل که پیمانکار، کار را تا مرحله مورد نظر خود به صورت موقت به کارفرما تحویل می دهد تا پس از پرداخت مطالباتش وارد فاز بعدی کار گردد.
توصیه ای که در این واحد به پیمانکاران می شود ارائه مبالغ کمتر در تعداد بیشتری صورت وضعیت است، چرا که در صورت وضعیت های پرآیتم و با مبالغ بالا احتمال خط خوردن برخی آیتم ها بیشتر از صورت وضعیت های کم آیتم تر است.
3. سومین نوع صورت وضعیت ها، صورت وضعیت های تحویل قطعی هستند. هرگاه پیمانکار، آخرین صورت وضعیت خود را به منظور دریافت تمامی مطالباتش و برای تسویه حساب قرارداد و برچیدن کارگاه خود به کارفرما تحویل دهد، این صورت وضعیت به عنوان تحویل قطعی قلمداد خواهد شد.
نحوه تهیه و تدوین صورت وضعیت موقت
در آخر هر ماه پیمانکار وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا آن تاریخ را که طبق نقشه‌های اجرایی دستور کارها و صورتمجلسها اندازه‌گیری می‌نماید و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین می‌نماید. سپس براساس فهرست بهای منضم به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کرده و آن را آخر آن ماه تسلیم مهندس ناظر می‌نماید.
نکته:
بهتر است پیمانکار سر هر ماه صورت وضعیت را به کارفرما تحویل دهد تا پرداخت از طرف کارفرما به موقع انجام شود (در آخر هر ماه صورت وضعیتها به کارفرما تحویل داده شود).
انواع روش های تهیه و تنظیم صورت وضعیت
صورت وضعیت ها بر مبنای نوع و ماهیت قرارداد ها می تواند به روش های ذیل تهیه و ارائه گردد:
1 .صورت وضعیت آیتمی (فهرست بهایی)
2 .صورت وضعیت مقطوع (سرجمع، متر مربعی، درصدی)
برای آشنایی بهتر با این مبحث به بررسی هر یک از این روش ها در تهیه صورت وضعیت می پردازیم:
صورت وضعیت آیتمی (فهرست بهایی) :
این نوع از صورت وضعیت ها مربوط به قرارداد هایی است که برمبنای فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان و یا فهرست بها خاص، فهرست بهای شهرداری و … باشد. برای تهیه اینگونه صورت وضعیت ها نیاز به رعایت منعقد می گردند. این فهرست بها می تواند برگرفته از فهرست بهای منتشر شده سازمان برنامه و بودجه کشور پیش نیازهایی به شرح زیر می باشد :
1 .متره فعالیت ها (ریزمتره) :
بنابراین با استفاده از تعریف متره بسته و در قالب فرم خام ریزمتره ،(متره عملیات اجرایی انجام می گیرد و به صورت مستقیم (ریزمتره) و غیر مستقیم (صورتجلسات عملیات اجرایی) در صورت وضعیت مورد استفاده قرار می گیرد. شایان ذکر است که ریزمتره ها به تفکیک آیتم های عملیات اجرایی و برمبنای فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان، قیمت های جدید، اقلام فاکتوری و یا حتی فهرست بهای اضافه شده به قرارداد طبق الحاقیه قرارداد ها، تهیه و تنظیم می گردد.
2 .صورتجلسات احجام عملیات اجرایی :
طبق مفاد شرایط عمومی پیمان، به منظور ایجاد امکان برای تهیه، رسیدگی و تصویب صورت وضعیت، پیمانکار باید ضمن اجرای کار و پس از اتمام هر یک از اجزای آن، نسبت به تهیه متره های قطعی و ارائه آن به مهندس مشاور برای رسیدگی به همراه صورتمجلسها و مدارک مربوط اقدام نماید.
بنابراین با تهیه صورتجلسات، در زمان تهیه صورت وضعیت ها و رسیدگی به آن صرفه جویی قابل توجهی صورت می پذیرد. در مقاله ای جداگانه به الزامات تنظیم صورتجلسات عملیات اجرایی در کارگاه ها اشاره ای مبسوط خواهد شد.
3 .خلاصه متره :
خلاصه متره ها، برمبنای آیتم های ریزمتره و به منظور استفاده مناسب، دقیق و قابل بررسی از داده های موجود در برگه ها و ردیف های ریزمتره تهیه می گردد. این اطلاعات که دقیقا مشابه آیتم های ریزمتره می باشد در تهیه برگه های مالی صورت وضعیت مورد استفاده قرار می گیرد.
برگه های متره و خلاصه متره مربوط به تجهیز کارگاه، مصالح پایکار، حمل مصالح و محاسبات ضرایب ارتفاع و طبقات (در صورت وجود)، بالاسری و صعوبت نیز در این مرحله و در قالب برگه های محاسباتی و خلاصه محاسبات انجام می شود. محاسبات مربوط به تجهیز کارگاه، مصالح پایکار، حمل مصالح و هر یک از ضرایب پیمان ازقبیل ضریب ارتفاع و ضریب طبقات، برمبنای مقدمات فصول مربوط به آن موضوع در فهرست بهای منضم به پیمان و یا کلیات فهرست بها محاسبه و ارائه می گردد.
4 .برگه های مالی :
بعد از تهیه و تنظیم کلیه اطلاعات فوق الذکر، نوبت به تهیه برگه های مالی صورت وضعیت می رسد. در این برگه ها، اطلاعاتی از قبیل ریز مالی، مالی فصول، مالی رشته (این برگه در هر یک از رشته های فهارس بها که دارای فعالیت اجرایی در پروژه باشد تهیه می گردد که در تهیه آن از اطلاعات مالی فصول، تجهیز کارگاه، مصالح پایکار، حمل مصالح و اعمال ضرایب پیمان در آن رشته استفاده می گردد)، مالی دفترچه ها (مالی کل صورت وضعیت می باشد که از ادغام برگه های مالی کلیه رشته ها تهیه و تنظیم می گردد)
5 .قیمت های جدید (ردیف های غیر پایه) :
طبق ماده (29 (شرایط عمومی پیمان، برای فعالیتی که دارای شرایطی ازقبیل قرار گرفتن در چارچوب موضوع پیمان و عدم پیش بینی در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان باشد، قیمت جدید تعیین می شود. قیمت های جدید پس از بررسی و تأیید مهندس مشاور و تصویب کارفرما طبق مفاد مندرج در شرایط عمومی پیمان، مشابه ردیف های پایه در صورت وضعیت های ماهانه و قطعی مورد استفاده قرار می گیرد
6 .اقلام فاکتوری :
طبق توضیحات مندرج در بند 10 کلیات فهرست بهای ابنیه سازمان برنامه و بودجه، برخی اقلام از قبیل یراق آلات درب های فلزی و آلومینیومی و موارد مشابه آن که به دلیل ماهیت کار که فقط خرید و حمل می باشد و کار مازادی به غیر از خرید بر روی آن انجام نمی گیرد، به صورت اقلام فاکتوری منظور و محاسبه گردیده و با اعمال ضریب بالاسری به پیمانکار پرداخت می گردد. از نظر ماهیت و طبق استعلام انجام شده از سازمان برنامه و بودجه کشور، اقلام فاکتوری به نوعی قیمت جدید محاسبه می گردد و در محاسبات مربوط به محدودیت های سقف قیمت های جدید باید منظور گردد.
صورت وضعیت قیمت مقطوع (لام سام، سرجمع، متر مربع زیربنا و … ) :
این روش تهیه صورت وضعیت مربوط به قراردادهای قیمت ثابت (که در ادبیات رایج حوزه ساخت و ساز به عناوینی از قبیل لام سام، سرجمع، متر مربع زیربنا نیز از آن یاد می گردد) و همچنین در اغلب پروژه های EPC (طرح و ساخت) می باشد و مورد استفاده قرار می گیرد.در اینگونه پروژه ها تهیه صورت وضعیت ها دارای مراحلی است که در زیر به آنها اشاره می کنیم.
1 .ساختار شکست کار در پروژه:
در این روش صورت وضعیت نویسی، ساختار شکست کار برای کل پروژه تعریف می شود. در پیوست این تیپ از قراردادها، ساختار شکست وزنی ریالی کل پروژه تهیه و به امضای طرفین رسانده می شود.
طبق شرایط عمومی پیمان، پیمانکار بعد از عقد قرارداد موظف است برنامه زمان بندی تفصیلی کل پروژه
تعیین سرفصل ها و اوزان فعالیت های اجرایی موجود در زیرمجموعه هر فعالیت اصلی ساختار شکست را تهیه و جهت تأیید ارائه نماید. فعالیت های موجود در سطوح بالاتر برنامه زمان بندی تفصیلی، ملاک پیوست قرارداد، می گردد. بنابراین ساختار شکست تفصیلی پروژه با پیشنهاد پیمانکار و پس از بررسی مشاور و تصویب کارفرما ملاک پرداخت های موقت و قطعی در پروژه خواهد بود.
2 .تعیین برآورد ریالی هر یک از فعالیت ها:
طبق بند “ب-17 “دستورالعمل انعقاد پیمان اجرای کارهای ساختمانی به صورت سرجمع
درصدهای ریالی اجرای هر فعالیت مندرج در ساختار شکست کار، از تقسیم مقدار برآوررد ریالی هر فعالیت به مبلغ برآورد هزینه اجرای کار تعیین می شود و برای هر یک از ساختمان ها و کارهای اجرای خارج از ساختمان (محوطه سازی، حصارکشی، پل و جاده های دسترسی و …) به تفکیک و با رعایت مراحل مندرج در متن بخشنامه مذکور مشخص می گردد. جمع ریالی تمام فعالیت ها، باید مساوی با برآورد هزینه اجری کار باشد.
نکته : در مورادی که اینگونه قراردادها دارای تعدیل نرخ پیمان باشند، می بایست جدول تفکیک عملیات اجرایی (ساختار شکست کار) به گونه ای تهیه شود که مبلغ برآورد ریالی فصول و فهرست بهای متناظر با هر فعالیت در این جدول مشخص گردد. در صورتی که در فعالیتی چند فصل از فهرست بهای رشته مربوطه وجود داشته باشند، فصل متناظر با آن فعالیت، فصلی است که از نظر ریالی، بیشترین وزن را در برآورد ریالی آن فعالیت تشکیل دهد.
3 .اختصاص ستونهای درصد پیشرفت فیزیکی و ریالی:
بعد از تهیه ساختار شکست کار و مشخص شدن برآورد ریالی هر یک از فعالیت ها، نوبت به اضافه کردن ستونهای مربوط به درصد پیشرفت فیزیکی و ستون محاسبه مبلغ کارکرد انجام شده بر مبنای این پیشرفت فیزیکی می باشد. در ستون پیشرفت فیزیکی، رشد فیزیکی و یا پیشرفت فیزیکی هر یک از فعالیت ها در بازه زمانی ابتدای پروژه تا زمان تهیه صورت وضعیت بر مبنای نمودارهای برنامه های زمان بندی تفصیلی و یا صورتمجالس هماهنگی با مهندسین مشاور، دستگاه نظارت و یا کارفرمای پروژه محاسبه و جایگذاری خواهد شد. اطلاعات ستون محاسبه مبلغ کارکرد نیز از حاصلضرب پیشرفت فیزیکی هر فعالیت در برآورد ریالی همان فعالیت استخراج می گردد. با جمع جبری مبلغ کارکرد برای هر یک از فعالیت ها، مبلغ کارکرد کل پروژه از ابتدای عملیات اجرایی تا آن بازه زمانی، محاسبه می گردد.
نکته: روش دیگر محاسبه صورت وضعیت کارکرد ماهانه اینگونه است که ابتدا پیشرفت وزنی هر یک از فعالیت ها بر مبنای پیشرفت فیزیکی و وزن ریالی هر فعالیت محاسبه شده و با جمع جبری این اوزان ها می توان وزن ریالی کل پروژه را که تا آن مقطع زمانی (تاریخ تهیه صورت وضعیت) انجام شده است و قطعًا عددی کوچکتر از یک می باشد را محاسبه نمود. مبلغ صورت وضعیت مربوطه از حاصلضرب این عدد در مبلغ کل پروژه به دست می آید.
4 .محاسبه تغییرات قراردادها در اثر تغییر در مشخصات فنی و نقشه های اجرایی:
در اینگونه قرارداد ها، عمومًا مواردی پیش می آید که مهندس مشاور و یا کارفرما، بعد از انعقاد پیمان و در حین اجرای کار، تغییراتی در مشخصات فنی و یا نقشه های اجرایی به پیمانکار ابلاغ می نمایند که
که این تغییرات در جزئیات اجرایی باشد، برای محاسبه این تغییرات صورت وضعیتی مشابه صورت این تغییرات، حجم و کیفیت عملیات اجرایی را نسبت به نقشه های اولیه تغییر می دهد. در صورتی وضعیت آیتمی (فهرست بهایی) با تمامی ضرایب و آیتم های مورد استفاده از فهرست بهای منضم به پیمان تهیه می گردد و در صورتی که این تغییرات در متراژ کارهای موضوع پیمان انجام گیرد، طبق ترخ پیمان محاسبه و پرداخت می گردد.
قیمت کارهای جدید ابلاغی که بهای واحد آنها در فهرست بهای منضم به پیمان موجود نیست، با استفاده از نرخ واقعی زمان و محل اجرا و صرفًا با اعمال ضریب بالاسری تعیین می گردد.
5 .محاسبه مصالح پایکار و تجهیز کارگاه:
مصالح پایکار و تجهیز کارگاه در قرارداد های با قیمت ثابت به دو روش قابل پرداخت می باشد :
1 .در روش اول برای تهیه و تأمین مصالح و یا تجهیز کارگاه مشابه هر فعالیت دیگری در ساختار شکست کار، ردیف و برآورد ریالی جداگانه محسوب می گردد که با تهیه و انتقال مصالح به کارگاه و برمبنای شرایط خصوصی پیمان قابل محاسبه و پرداخت خواهد بود.
2 .در روش دوم که فقط مختص به مصالح پایکار می باشد، به منظور تقویت بنیه مالی پیمانکار و در صورت انطباق با مفاد شرایط خصوصی پیمان، طبق آیتم های فصل مصالح پایکار و یا توضیحات کلیات فهرست بهای منضم به پیمان، صورت وضعیتی آیتمی (فهرست بهایی) با اعمال ضرایب متعلقه تهیه و جهت بررسی و پرداخت کارفرما، ارائه می گردد. (روش اول مرسوم است)
ارکان و اجزای تشکیل دهنده صورت وضعیتها:
۱ – متره: فرم ریزمتره
۲- خلاصه متره: در بردارنده خلاصه مقادیری محاسبه شده در فرم ریز متره می‌باشد.
۳- مالی: بهای هر یک از عملیات براساس بهای واحد استخراج شده از فهرست بهای منضم به پیمان و مقادیر درج شده در فرم خلاصه متره مطابق رابطه ذیل محاسبه می‌گردد:
بهای واحد مقدار کار = بهای کل
بهای واحد: از فهرست بهای منظم به پیمان استخراج می‌شود
مقدار کار: از خلاصه متره استخراج می‌شود
۴- خلاصه مالی
۵- خلاصه مالی کل
۶- پیوست‌ها
نحوه چینش صورت وضعیتها به ترتیب اولویت عبارت است از :
۱- خلاصه مالی کل
۲- خلاصه مالی
۳- مالی
۵- خلاصه متره
نکات مهم تنظیم صورت وضعیت
کار مترورها باید دقیق، کامل، علمی، منظم و نتایج آن شفاف باشد. انجام دادن کاری با این خصوصیات مستلزم فراهم کردن امکانات محیطی، علمی، تجربی و ابزاری مناسب است. نکات مهم تنظیم صورت وضعیت نویسی که نیاز است مترور توجه خاصی داشته باشد، به شرح زیر است.
– با توجه به اسناد و مدارک پیمان تهیه شود
– بر اساس فهرست‌های سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشد. (ترتیب فصل‌ها و ایتم‌ها رعایت شود)
– با استفاده از فرم‌های سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشد.
– ماهانه تنظیم شود.
– با توجه به دستورکارها و صورت مجالس موجود تهیه شود.
– آدرس‌ها دقیق، بدون خط خوردگی و قابل رسیدگی باشند.
– مجلد باشد.
– به صورت رایانه‌ای و استفاده از نرم افزارها تهیه شود.
در بسیاری از پروژه ها معمول است که به دلیل تغییرات و یا عللی دیگر، کارهایی اضافه توسط پیمانکار انجام می‌شود. انجام کارهای اضافی باعث افزایش مبلغ کل صرت وضعیت قطعی خواهد شد. در صورت وضعیت قطعی همواره باید مبلغ صورت وضعیت با مبلغ قرارداد مقایسه شود. در متن شرایط عمومی پیمان محدودیتی برای مبلغ کل صورت وضعیت قطعی آمده است. به عبارت دیگر افزایش یا کاهش مقادیر کار نباید باعث افزایش یا کاهشی بیش از ۲۵ درصد در مبلغ کل قرارداد شود. بنابراین مبلغ کل صورت وضعیت قطعی نمی‌تواند از ۱/۲۵ برابر مبلغ اولیه قرارداد بیشتر باشد. اگر افزایشی بیش از ۲۵ درصد در مبلغ اولیه پیمان صورت پذیرد، باید متمم قرارداد تهیه و بین طرفین امضاء شود. شایان ذکر است محدودیت ۲۵ درصدی افزایش یا کاهش مبلغ اولیه پیمان نباید به صورت جبری جمع شود. به عبارت دیگر نمی‌توان مقادیر افزایش یافته را مثبت و مقادیر کاهش یافته را منفی در نظر گرفت و حاصل این دو را با ۲۵ درصد مبلغ اولیه مقایسه نمود. هیچ کدام از افزایش یا کاهش ها نباید به تنهایی منجر به تغییری بیش از ۲۵ درصد در مبلغ اولیه شوند.
اگر تمامی مراحل و بخش‌های تهیه صورت وضعیت کنترل شود، نتیجه دقیق و منظم خواهد بود. به عبارت دیگر برای ارتقای کیفی و کمی صورت وضعیت و همچنین از قلم نیفتادن آیتمی در آن، استفاده از چک لیست مفید خواهد بود. برخی از چک لیست‌هایی که در تهیه صورت وضعیت می‌توان از آن بهره گرفت به شرح زیر است.
– چک لیست متره
– چک لیست صورت مجالس
– چک لیست مدارک و اسناد مناقصه
– چک لیست شرایط عمومی پیمان
– چک لیست برگه های مالی با تفکیک فصل ورشته
– چک لیست حمل و آنالیز مصالح
– چک لیست مابه التفاوت مصالح
– چک لیست تجهیز کارگاه
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.